Türkiye'de öğrenci ailelerinin sonucunu merakla beklediği üniversite sınavları dün yapılan son oturumlarla tamamlandı. 

Her yıl milyonlarca öğrenci üniversite sınavlarına katılırken, yüksek öğretim alanların oranı genel toplam içinde düşük kaldı. 25 yaş üstü nüfusta her dört kişiden sadece birinin üniversite diploması var.  

Türkiye genelinde 2022 yılı resmi verilerine göre 25 yaş ve üstü nüfusun yüzde 53’ü ortaokul veya altı eğitim düzeyine sahip. 15 yaş ve üstü nüfusta bu oran yüzde 51.

Peki, Türkiye’de halkın eğitim seviyesi ne durumda? Halkın ne kadar üniversite mezunu? İlkokul mezunlarının oranı kaç? Eğitim seviyesi cinsiyete göre nasıl değişiyor?

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) açıkladığı Ulusal Eğitim İstatistikleri halkın eğitim seviyesini ortaya koyuyor. Eğitim düzeyine “15 yaş ve üstü” veya “25 yaş ve üstü” gruplarda bakmak mümkün. “Ortaokul veya altı eğitim düzeyine sahip” ve “lise veya üstü” diye iki gruba ayırdığımız zaman iki yaş grubu arasında ciddi bir fark yok. Bazı kişilerin eğitim düzeyi bilinmiyor.

15 yaş ve üstü nüfusa bakıldığında 33 milyon “ortaokul veya altı eğitim düzeyine sahip” durumda. Buna okuma yazma bilmeyenler ve okuma yazma bilse bile diploması olmayanlar dahil. 31,3 milyon kişi ise lise ve üstü eğitim düzeyine sahip. 741 bin kişinin ise eğitim seviyesi bilinmiyor.

Bilinmeyenler hariç tutulduğunda 15 yaş ve üstü nüfusun yüzde 51,3’ü “ortaokul veya altı eğitim düzeyine sahip”; “lise ve üstü” eğitim seviyesindekilerin oranı ise yüzde 48,3.

Üniversite bitirme yaşı dikkate alındığında 25 yaş ve üstünde eğitim düzeyine bakmak daha anlamlı olabilir. Bilinmeyenler hariç tutulduğunda bu yaş grubunda halkın yüzde 52,9’u “ortaokul veya altı eğitim düzeyine sahip”; yüzde 47,1’i ise lise ve üstü bir okul bitirmiş durumda.

25 yaş üstü nüfus: 4 kişiden biri üniversite mezunu

25 yaş ve üstü nüfusunun detaylarına baktığımızda ise şu sonuçlar ortaya çıkıyor: Halkın yüzde 3,3’ü okuma yazma bilmiyor; yüzde 4,1’i ise okuma yazma biliyor ancak bir okul bitirmemiş.

Bu yaş grubunda ilkokul mezunlarının oranı yüzde 22,4; ilköğretim mezunlarının oranı yüzde 9,6. Ortaokul veya dengi meslek okulu bitirenlerin oranı yüzde 12,8.

“Ortaokul veya altı eğitim düzeyine sahip” kişilerin toplam oranı yüzde 52,2 oluyor.

25 yaş ve üstü nüfusun yüzde 22,9’u “lise veya dengi meslek okulu” bitirdi. Yüksekokul veya fakülte bitirenlerin oranı yüzde 20,3; yüksek lisans yapanların oranı yüzde 2,8 ve doktor unvanına sahip kişilerin oranı yüzde 0,5.

Lise ve üstü okul bitirenlerin oranı yüzde 46,5.

Eğitim seviyesi bilinmeyenlerin oranı ise yüzde 1,3.

Eğitim seviyesi cinsiyete göre büyük farklılık gösteriyor

Öte yandan eğitim seviyesi cinsiyete göre büyük farklılık gösteriyor. 25 yaş ve üstü nüfusta erkeklerin yüzde 1,2’sinin; kadınların ise yüzde 1,4’ünün eğitim düzeyi bilinmiyor. Bilinmeyenler hesaba katılmadığında erkeklerin yüzde 46,6’sı “ortaokul veya altı eğitim düzeyine sahip” iken bu oran kadınlarda yüzde 59.

Erkeklerde lise ve üstü eğitim düzeyine sahip olanların oranı yüzde 53,3 ilen bu oran kadınlarda yüzde 41.

Fark neden kaynaklanıyor?

Detaylara baktığımızda cinsiyete göre eğitim seviyesi farkının en büyük kaynağı lise mezuniyet oranı. Erkeklerde bu oran yüzde 27,1 iken kadınlarda yüzde 18,7. Üniversite seviyesinde eğitim farkı o kadar yüksek değil.

25 yaş ve üstü nüfusta erkeklerin yüzde 21,9’u yüksekokul veya fakülte mezunu; bu oran kadınlarda yüzde 18,7. Yüksek lisans oranı da yüzde 3’e karşılık yüzde 2,5 oranla erkeklerin lehine. Doktoralı erkek oranı yüzde 0,5 iken kadın oranı yüzde 0,4.

15 yaş ve üstünde 1,5 milyon kadın okuma yazma bilmiyor

Oran yerine sayı olarak baktığımızda daha çarpıcı sonuçlar ortaya çıkıyor. 15 yaş ve üstü nüfusta 1,5 milyon kadın okuma yazma bilmiyor. Bu sayı erkeklerde 225 bin.

Kadınlarda 1,74 milyon kişi okuma yazma bilmesine rağmen okul bitirmemiş; bu sayı erkeklerde 518 bin.

Doktoralı erkek sayısı 141 bin; kadın sayısı ise 101 bin.

Ortalama eğitim süresi artıyor

Öte yandan 25 yaş ve üzeri nüfusta ortalama eğitim süresi artıyor. 2011 yılında ortalama eğitim süresi 7,3 yıl iken bu sayı 2022’de 9,2 yıla çıktı.

Aynı dönemde bu sayı erkeklerde 8,3 yıldan 10 seneye çıkarken kadınlarda 6,4 seneden 8,5 seneye çıktı.