Kamuda liyakat ve kamu çalışanı sayısı sık sık tartışılan bir konu. Türkiye’de 5,1 milyon kişi kamu sektöründe istihdamda bulunuyor. Toplam istihdam içinde kamu istihdamı oranı, yüzde 13,4. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ortalaması ise yüzde 18,6. Türkiye bu alanda OECD ortalamasının hayli altında yer alıyor.

Türkiye’de 'devlette' çalışmak milyonlarca kişinin hayali. Kamu personeli olmanın sağladığı güvenceler ve özel sektöre göre daha rahat çalışma imkanları insanları cezbediyor. Ancak kamu alanında işe girebilmek hiç de kolay değil. KPSS’de çok iyi puan almak gerekiyor. Mülakatla işe alımlarda ise referansın etkili olduğu yönünde güçlü iddialar var. Bu yüzden sık sık kamuda liyakat mesajları öne çıkıyor.

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB) verilerine göre 2023 yılının eylül ayı itibariyle Türkiye’de kamu sektöründe istihdam edilen kişi sayısı 5 milyon 101 bin 689. Bunların 3 milyon 467 bini kadrolu personel, 277 bini sözleşmeli personel, 1 milyon 205 bini sürekli işçi ve 49 bini geçici işçi statüsünde çalışıyor.

2007'de yılında kamu personeli sayısı 2,9 milyon iken 2015'te 3,4 milyona yükseldi.

Peki, Türkiye’de kamu çalışanı sayısı yüksek mi? Avrupa ve OECD ülkelerinde durum ne?

OECD’nin 2021 yılı verilerine göre Türkiye’de toplam istihdam içinde kamu istihdamı oranı yüzde 13,4. OECD ortalaması ise yüzde 18,6. Türkiye 36 ülke içinde 31. sırada.

İskandinav ülkelerinde kamu istihdamı yüksek

Toplam istihdam içinde kamu çalışanı oranının en yüksek olduğu ülkelerin İskandinav ülkeleri olması dikkat çekiyor. Norveç (yüzde 30,9), İsveç (yüzde 29,3), Danimarka (yüzde 28) ve Finlandiya (yüzde 25,4) bu alanda zirveyi oluşturuyor.

Japonya ve Güney Kore’de kamu çalışanı oranı oldukça düşük

Kamuda istihdam oranının en düşük olduğu ülkeler ise yüzde 4,6 ile Japonya ve yüzde 8,8 ile Güney Kore.

Avrupa’da en düşük ülke Almanya

Listede yer alan 28 Avrupa ülkesi içinde kamu çalışanı oranının en düşük olduğu ülke ise Almanya (yüzde 11,1). Almanya’yı az farkla İsviçre (yüzde 11,2) ve Hollanda (yüzde 12,1) takip ediyor. Türkiye ise bu ülkelerden sonra Avrupa’da kamu istihdam oranının en düşük olduğu dördüncü ülke konumunda.

Toplam istihdam içinde kamu sektörü istihdam oranı diğer bazı ülkeler ise şöyle: Fransa yüzde 21,1; Kanada yüzde 20,7; Belçika yüzde 18,4; Birleşik Krallık yüzde 16,9; Yunanistan yüzde 16,1 ve ABD yüzde 15.

Türkiye’de kamu çalışanı oranı artıyor mu?

Akla gelen sorulardan birisi de Türkiye’de kamu istihdam oranının artıp artmadığı. OECD verilerine göre son 15 yılda kamu çalışanı oranında kayda değer bir artış yok. 2007 yılında bu oran yüzde 13,1 idi. 2017’de kamu istihdamı oranı yüzde 10,8’e kadar düştü. 2019 yılında yeniden yüzde 13,1’e yükseldi.

Ülkeler arası farkın sebepleri neler?

OECD’nin “Bir Bakışta Hükümet 2023” raporuna hükümetler hangi hizmetlerin doğrudan kamu kuruluşları aracılığıyla, hangilerinin ise özel sektör veya kâr amacı gütmeyen sektörlerle çeşitli ortaklıklar yoluyla sunulması gerektiğine karar veriyor. Bu nedenle kamu sektörünün diğer sektörlere göre rol ve işlevleri OECD ülkeleri arasında farklılık göstermekte ve kamu istihdamının göreceli büyüklüğünü etkiliyor.

Örneğin, bazı ülkelerde sağlık hizmeti sağlayıcılarının, öğretmenlerin ve acil durum çalışanlarının büyük çoğunluğu doğrudan hükümet tarafından istihdam edilmekte. Diğerlerinde ise bu çalışanlar çoğunlukla özel veya kâr amacı gütmeyen kuruluşlar tarafından istihdam ediliyor.