Geçtiğimiz yılın eylül ayında Kuzey Kutbu'ndan Antarktika'ya kadar bir haftadan uzun bir süre boyunca kaydedilen sismik sinyaller bilim insanlarını şaşkına çevirdi.
Geçen yıl Grönland'ın uzak bir bölgesinde iklim değişikliğinin tetiklediği büyük bir toprak kayması dokuz gün boyunca Dünya'yı sarstı.
Sismometreler, Eylül 2023'te Kuzey Kutbu'ndan Antarktika'ya kadar dünyanın her yerinde gizemli titreşimler tespit etti. Bunlar depremlerin neden olduğu olağan sinyallerden farklıydı ve monoton bir uğultu gibi sadece tek bir titreşim frekansı içeriyordu.
Olayla ilgili yeni bir çalışmanın eş yazarı olan University College London'ın Yer Bilimleri bölümünden Dr. Stephen Hicks, "Sismik sinyali ilk gördüğümde tamamen şaşırmıştım," dedi.
"Sismometrelerin Dünya yüzeyinde meydana gelen çeşitli kaynakları kaydedebildiğini bilmemize rağmen daha önce hiç bu kadar uzun süreli, küresel olarak hareket eden ve sadece tek bir salınım frekansı içeren bir sismik dalga kaydedilmemişti."
Hicks, bulmacayı çözmek için bilim insanlarından oluşan bir ekibe liderlik etmesine ilham verenin de bu olduğunu ifade ediyor. 15 ülkedeki 40 kurumdan 68 araştırmacıdan oluşan bir ekip gizemi çözmek için yola çıktı.
Gizemli titreşimlere ne sebep oldu?
Uluslararası ekip, sismik sinyallerden iklim değişikliğinin tetiklediği büyük bir toprak kaymasının ardından meydana gelen olayların sorumlu olduğunu keşfetti.
1,2 kilometre yüksekliğindeki bir dağ zirvesi geçen yıl eylül ayında Grönland'ın uzak Dickson Fiyordu'na çöktü. Tahminen 25 milyon metreküp kaya ve buz fiyortun içine çöktü -ki bu da yaklaşık 10.000 olimpik yüzme havuzunu doldurmaya yetecek bir miktara eş değer.
Dar fiyortta sıkışan su 200 metre havaya sıçradı. Fiyort boyunca 10 kilometre boyunca uzanan 110 metre yüksekliğinde bir dalga yarattı ancak dakikalar içinde 7 metreye düştü.
Grönland'ın kuzeydoğusundaki bir fiyortta meydana gelen devasa tsunami haberi, araştırmacıların noktaları birleştirmeye başlamasına yardımcı oldu.
Ekip, heyelanı ve sonrasında yaşananları yeniden canlandırmak için bilgisayar modellemesi, uydu görüntüleri ve saha ölçümlerini kullandı. Modeller, suyun yaklaşık dokuz gün boyunca her 90 saniyede bir kıvrımlı fiyortta ileri geri sallanmaya devam edeceğini öngördü.
Modelleme, Dünya'nın kabuğunu dolaşarak gezegen çapında bir "uğultu" yaratan titreşimlerin kayıtlarıyla eşleşti.
İlk olay insan gözüyle gözlemlenmemiş olsa da, bu canlandırma, bu büyük heyelanın ve ardından gelen mega tsunaminin bilim insanlarını şaşırtan küresel sismik sinyale nasıl neden olduğunu gösteriyor.
İklim değişikliği neden oldu
Araştırmacılar heyelanın, dağın eteklerindeki buzulun incelmesi ve üzerindeki kaya yüzeyini tutamamasının bir sonucu olduğunu belirtiyor. Bu da nihayetinde iklim değişikliğinden kaynaklanıyordu.
Danimarka ve Grönland Jeoloji Araştırmaları'ndan başyazar Dr. Kristian Svennevig, "Bir heyelan bilimcisi olarak, bu çalışmanın bir başka ilginç yönü de, bunun Grönland'ın doğusunda gözlemlenen ilk heyelan ve tsunami olması ve iklim değişikliğinin burada zaten ne kadar büyük etkileri olduğunu göstermesi," dedi.
Kuzey Kutbu, gezegenin geri kalanından yaklaşık dört kat daha hızlı ısınıyor ve Grönland'ın buz örtüsü saatte tahmini 30 milyon ton buz kaybediyor. Çalışma, bölgedeki dağları destekleyen buzullar eridikçe, "iklim değişikliğinin kutup bölgelerini büyük toprak kaymalarına giderek daha fazla yatkın hale getirdiğini" belirtiyor.
Olay uzak bir bölgede meydana gelmiş olsa da, bu fiyortlar bazen Arktik yolcu gemileri tarafından ziyaret ediliyor. Neyse ki heyelan meydana geldiğinde bölgede kimse yoktu ancak böylesine büyük bir tsunaminin sonuçları yıkıcı olabilirdi.
Araştırmacılar, hızla hızlanan iklim değişikliğinin, daha önce istikrarlı olduğu düşünülen bu gibi bölgeleri karakterize etmenin ve izlemenin her zamankinden daha önemli olduğu anlamına geldiği sonucuna v
arıyor. Bunun büyük heyelan ve tsunami olayları için önemli erken uyarılar sağlayacağı düşünülüyor.
