Do�u T�rkistan'da olaylar f�rt�na gibi geli�ip, d�nya g�ndemine y�ld�r�m gibi d��t�. Meydana gelen tepkiler �ok kar���k ve farkl� oldu. Durum hala ciddiyetini s�rd�rmekte, olaylar�n �zerinden bir haftadan fazla zaman ge�mesine ra�men Uygurlar sokak ortas�nda y�r�rken veya bisikletle i�ine giderken vurulup �ld�r�lmekte...  B�t�n bunlara ra�men d�nyadan y�kselen tepkiler son derece c�l�z kalmaya devam ediyor. Daha da fenas�, medyay� kontrol eden �in,  �ld�r�lenlerin Han �inlileri oldu�unu d�nyaya bildirmekte ve olaylar�n t�m y�k�n� Uygur M�sl�manlar�n�n �st�ne y�kmaktad�r.

Olaylar� anlamak i�in bir ka� de�i�ik a��dan tahlil etmek gerekmektedir.

Olaylar�n panaromik tespiti:

Do�u T�rkistan T�rkleri kendi vatanlar�nda, y�llard�r b�y�k bir bask� rejimi alt�nda ya�amakta olup Do�u T�rkistan topraklar�na sistemli bir �ekilde "Han �inlileri" yerle�tirilmektedir. Yeni gelenler kendilerini �st�n g�r�p, en iyi i�leri elde etmekte, b�lgedeki ekonomik kalk�nmadan en �ok Han �inlileri pay almaktad�r. Uygurlar kendi ana yurtlar�nda ikinci ve hatta ���nc� s�n�f vatanda� muamelesi g�rmektedirler. Adeta y�llar �ncesi G�ney Afrika'ya Avrupa'l� beyazlar�n gelerek, t�m kaynaklar� ele ge�irmeleri ve topraklar�n sahibi haline gelmeleri gibi.

Son olaylarda da bir sivil protesto hareketi olarak ba�layan hadiselerde Han �inlileri ellerindeki iri sopalarla Uygurlar� lin� etmi� ve olaylar� bast�rmaya gelen �in askerleri de ka�an Uygurlar� vurup, �ld�rm��t�r. Dahas� evlere "kimlik kontrol�" yapma bahanesi ile giren �in polisi, evdekilerin bo�azlar�n� kesip, �yle d��ar� ��km��lard�r.

�in devleti i�in as�l mesele, toplum d�zeni, insan haklar� veya demokratik ifade falan olmay�p, �in devletinin,  "mutlak devlet otoritesini en sert �ekliyle ihdas etmek" olmu�tur. G�zalt�na al�nanlar�n gelece�i veya nerede olduklar� belli olmay�p, �in h�k�meti "olaylara sebep olanlar� idam edece�ini" ilan etmi�tir. Son y�llarda haz�rlanan �in anayasas�nda "b�lgesel �ovenizm" yasaklanm�� olup, �iddetle cezaland�r�laca�� belirtilmi�tir. Yani di�er bir deyimle kimsenin milli kimli�ini �ne ��kartma hakk� yoktur. Ne var ki bunu Han �inlileri yapt���nda, bunun ad�, "b�y�k �in milleti ad�na " bir hareket olmakta, ama ezilmeye ve haks�zl��a kar�� ayaklanan Uygur T�rkleri veya ba�ka gruplar olursa, ad�, "b�l�c� �ovenizm" olmaktad�r.

K�sacas� �in, son 25-30 y�ld�r, Bat�'ya ve d�nyaya ekonomik olarak a��l�p, son derece ucuz mallarla d�nya piyasalar�ndan b�y�k sermayeler toplarken, y�z� g�ller a�an "�in bebekleri" gibi �irin hareket etmi� ama i�eride "demir bir yumrukla" idare etti�i gruplardan herhangi bir "demokrasi ve insan haklar�" talebi geldi�inde derhal "korkun� y�zl� ve y�rt�c� g��l� dragon-canavar" haline gelmi�tir.

�in'in yeni d�zeni, kapitalist k�yafet i�inde, h�r��n ve kat� bir kom�nist ki�ili�in ifadesi olmu�tur. Veya bir ba�ka anlat��la, �ok eskilerden beri �in'de mevcut olan ezici "s�m�rgecilik" al��kanl���n�n ve eski "�in Kapitalizm"inin ac�mas�z s�m�r�s�n�n yeni �artlar ve metodlarla tekrar su y�z�ne ��kmas� diye de tarif edilebilir.

DO�U T�RK�STAN

Bir de Do�u T�rkistan'a bakmak gerekir. Buras� �ok b�y�k bir �lkenin ikiye b�l�nm�� �eklidir. Bat� T�rkistan, uzun y�llar Rus h�kimiyetinde kalm�� ve daha sonra, daha �ok Rusya'dan etkilenen ba��ms�z bir �lke olmu�tur. Do�u T�rkistan ise �in hegemonyas� alt�na d��m��t�r.

Do�u T�rkistan sadece 20. y�zy�l�n ba��ndan beri en az d�rt-be� defa ba��ms�zl�k m�cadelesi vermi� ve h�rriyetleri i�in �l�m� g�ze alm��t�r. Sonunda �in taraf�ndan �zerk Uygur b�lgesi olarak tan�nm�� bulunmaktad�r.

�inliler bu y�reye "Sincan" ad�n� yani �ince: "kazan�lm�� yeni topraklar" anlam�na gelen bir ad vermi�ler ve bu tabirin ifade etti�i anlamda, kazan�lan bu "yeni topraklara" �inlileri yerle�tirmeye ba�lam��lard�r. Do�u T�rkistan 1,680,001 Km2 aland�r. Yani yakla��k T�rkiye'nin iki kat� bir alan…

1920'lerde 35 milyon kadar olan Uygur T�rkleri, �u anda orada mevcut bulunan 21.3 milyon insan i�inde sadece 8 veya 8,5 milyon kalm��lard�r. �� g��le getirilen Han �inlileri ise 7 miyon'u bulmu�tur. �laveten 1,5 milyon Kazak ve 16 de�i�ik milletten az�nl�k, bu topraklara yerle�tirilmi�tir. Uygurlar bug�n n�fusun sadece y�zde 45'ini olu�turmaktad�rlar.

Anayasa'da "�zerk b�lge" denmesine ra�men ve her t�rl� haklara sahip g�r�nmelerine ra�men uygulamalar bunlar�n tam tersi istikamette ilerlemektedir. Din bask�s� vard�r. Camilere gidi� k�s�tl� ve kontroll�d�r. 18 ya��na kadar Kur'an ��renmek yasaklanm��t�r. Birka� y�l �nce kadir gecesi bir evde kendi aralar�nda Kur'an okuyan kad�nlara bask�n yap�lm��, ikisi �ld�r�lm��, di�erleri cezaland�r�lm�� ve bu olay , "rejime kar�� bir toplant�" olarak polis kay�tlar�na ge�mi�tir.

�in hi�bir �ekilde T�rkiye'nin oralarda etkili olmas�n� veya oradaki olaylara kar��mas�n� arzu etmemekte ve buna kar�� ��kmaktad�r. Son olaylarda da T�rkiye taraf�ndan ifade edilen, "�lkede bir an �nce s�k�net ve adaletin ger�ekle�mesi arzu ve temennisi" �arp�t�larak, "T�rkiye, Uygurlara d�zeni bozmaktan vazge�in" dedi �eklinde yans�t�larak, oradaki Uygur T�rk ve M�sl�manlar�n�n t�m �mit ve gayretlerini k�rma yoluna gidilmi�tir.

Do�u T�rkistan'�n jeo-stratejik �nemi:

Tiyen �an ve Pamir Da�lar� arkas�nda ve Gobi ��l�'n�n bir kenar�nda var olan bu geni� topraklar, inan�lmaz zenginlikleri ba�r�nda bar�nd�rmaktad�r. Burada zengin petrol ve do�al gaz yataklar� mevcuttur. Burada yine uranyum madeni ve di�er �nemli madenler de bulunmaktad�r. Bu kadar zenginlik �st�nde oturan insan say�s� ne yaz�k ki kocaman bir devin inan�lmaz i�tah� kar��s�nda durabilecek kadar �ok de�ildir. Say� zaten az iken, g�� politikalar�, �l�m programlar� ve s�rg�nler yolu ile daha da azalt�lm��t�r.

Do�u T�rkistan adeta d�nyaya a��lan bir ana giri�-��k�� kap�s� gibidir. Sadece s�n�r� olan kom�ular�n� saymak bir fikir vermeye yeter. Kom�ular� Pakistan, Afganistan, Ke�mir, K�rg�zistan, Kazakistan, Rusya, Mo�olistan ve i�indeki Nepal. Bir bak�ma �in'in en uzak, en Kuzey Bat� k��esidir. Eski ticaret kervan yollar�n�n ba�lang�� noktas�d�r. Bug�n de orada inan�lmaz modern merkezler kurulmu� olup, enerji kaynakl� ticaretin beyni gibi i�lemektedir. ��te b�yle bir yerde, oran�n ana sahipleri istenmemektedir.

Bu kadar geli�menin oldu�u yerde Uygur T�rkleri'nin bir k�sm� i�siz kalmaktad�r. �� bulmak bahanesi ile al�n�p, �in'in di�er uzak k��elerindeki fabrikalara g�nderilmektedirler. G�nderilenlerin �o�u kad�n ve k�zlard�r.  B�ylece aile par�alanmaktad�r. G�nderildikleri yerlerde 12 saatlik vardiyalarla adeta k�le gibi �al��t�r�lan Uygur k�z ve kad�nlar� �ok daha d���k bir �cret almakta ve hatta kazan�lar� kendilerine verilmeyip, b�lgedeki resmi yetkililer eliyle ailesine g�nderilmektedir. K�zlar�n pek �o�u, bulunduklar� yerlerdeki erkeklerle evlenmeye mecbur b�rak�lmakta ve birden fazla �ocuk yapmalar�na izin verilmemektedir.

Di�er taraftan Han �inlileri �ocuk yapma tercihlerini "erkek evlat" edinme y�n�nde kullanmakta ve ortaya �ok daha agresif, daha �ok erkek-egemen bir Han toplumu ��kmaktad�r. Son olaylar bile bir dedikodu ve bir yalanla ba�lam��t�r. �ki Uygur T�rk�'n�n bir �inli k�za tecav�z� yalan� ortaya at�lm��t�r. Bizzat h�k�met bunun b�yle olmad���n� ilan etmesine ra�men, Han �inlileri "intikam tugaylar�" ile harekete ge�mi�lerdir.

Do�u T�rkistan'�n k�lt�r merkezleri, a�ina isimlerden meydana gelmektedir: Ka�gar, Hotan, Tufan, Yarkand, G�lce, Kumul, Aksu ve Altay. Bunlar� haf�zalara kaz�mak gerekir, ��nk� �in bunlar�n hepsini yeni �in isimleri ile de�i�tirmi�tir.  �ocuklar�n eski tarihlerini ��renme �anslar� da pek yoktur zira b�yle bir tutum, "�ovenizm" olarak nitelendirilmektedir. Yeni nesiller zaman i�inde "ge�mi�lerini, kimliklerini unutarak ve tamamen �in k�lt�r� i�inde eriyip kaybolarak yeti�tirilmeye" �al���lmaktad�r. ��te Uygurlar�n m�cadele verdi�i en b�y�k konu da budur. K�ML�K VE VAR OLMA sava��.

Tepkiler ve Sebepler:

Do�u T�rkistan'da ger�ekle�en olaylar asimetrik bir m�cadelenin en canl� �rne�i. Bir tarafta koskoca bir �in Kom�nist Halk Cumhuriyeti, di�er tarafta ona kar�� �in'in en uzak Kuzey Bat� b�lgesindeki bir avu� "Do�u T�rkistanl�"n�n " �zerklik" m�cadelesi.

Hemen belirtilmelidir ki, Uygurlar�n �o�unlu�u ba��ms�zl�k iddias�nda de�illerdir. Bunun olamayaca��n� bilecek kadar ger�ek�idirler. Uygurlar�n iste�i ve talebi, kendi yurtlar�nda daha �ok s�z sahibi olmak, o yurdun yeralt� ve yer �st� zenginliklerinden daha �ok pay almak ve herkes kadar iyi ya�amakt�r.

Do�u T�rkistanl�lar kendi insanlar�n�n, kendi yurtlar�nda i� bulmas�n�, k�z ve kad�nlar�n�n uzak b�lgelere g�nderilmemesi ve bu ekonomik kalk�nma s�recinde ana yurtlar�na, d��ardan gelen gruplar�n kendilerinden daha h�kim ve �st�n bir s�n�f meydana getirmesini istememektedirler.

Kendi dinlerini ve k�lt�rlerini her zamanki gibi ya�ayabilmek, Uygur benli�ini ya�atmak istemektedirler.

Olaylar�n kar��s�nda d�nya devletlerinin ve milletlerinin tepkisi g�zden ge�irilmeye de�er.

a- B�y�k devletler ve �zellikle Bat�l� �lkeler:

Her f�rsatta "insan haklar�", hak ve hukuk �st�nl���" iddias� ile ortaya ��kan bu �lkelerin hi� bir tanesi dikkat edilecek bir tepki ortaya koymam��t�r. Bunun nedeni daha �ok ekonomik ve siyasidir. Art�k �in bir d�nya ekonomik devidir. Muazzam bir n�fusa ve etkileyici bir kalk�nma h�z�na sahiptir. Bir n�kleer g��t�r. Ve Birle�mi� Milletler G�venlik Konseyi'nin daimi �yesidir. Yani veto hakk�na sahiptir.

Ne ABD ve ne de Rusya Federasyonu �u s�ralarda �in'i kar��lar�na almay� d���nmemektedirler. Her ikisi de �in'le iyi ge�inme politikas� i�indedirler.

Asya'da Japonya veya Endonezya ve Malezya gibi �lkelerle �in'in bir �eki�mesi yoktur. Pek �o�unda �inli n�fus b�y�k az�nl�klar halinde bulunmakta ve onlar�n ekonomisine b�y�k katk�larda bulunmaktad�r. Kendi �lkelerinde pek �ok say�da faal az�nl�k gruplar� olan bu devletler, �in'le u�ra�mak istememektedirler.

b- Asya kom�ular�:

Pakistan ses ��kartamamaktad�r. Pakistan ve �in aras�nda stratejik ortakl�k mevcuttur. Kald� ki �u g�nlerde, ABD bir taraftan Swat vadisini vururken, di�er taraftan Rusya ve Hindistan'la i�birli�i i�ine girerken, ekonomik olarak, yat�r�m ve altyap� in�aatlar� ile Pakistan'a yard�m eden tek �lke �in'dir. K�rg�zistan ve di�er orta Asya T�rk Cumhuriyetleri zay�f ve korumas�zd�r. Yeralt� zenginlikleri �ok ama n�fuslar� azd�r. Dolay�s� ile �in'e kar�� taraf tutacak durumda de�ildirler.

c- Di�er �lkeler:

Di�er Arap �lkelerinin pek �o�u �in'le b�y�k ticaret ili�kisi i�indedir. Hemen yanlar�ndaki Filistinlilere yard�mc� olam�yorlar.  M�s�r, zaten Gazze'de s�re giden abluka olay�na yard�mc� olmaktad�r.

�slam Konferans� �rg�t� bu konuda �ne ��kabilecek tek kurulu�tur. Onun da telkinleri sadece insan haklar�, ya�am hakk�n�n korunmas�, demokrasinin geli�mesine izin verilmesi gibi konularda uzla�mac� bir yakla��mla m�mk�n olabilir.

�in g�c�n�n fark�ndad�r. �in, etraf�ndaki herkesle ba�a ��kabilecek durumda oldu�unu da bilmektedir. Girdi�imiz y�zy�l�n Asya y�l� olaca��n� �ok iyi bilen �in, oradaki avantajlar�ndan tekini bile feda etmeye niyetli de�ildir. Bug�nk� �artlar alt�nda �in'in bile�ini b�kecek veya ona dur diyebilecek ve de b�yle bir �at��may� isteyecek bir g�c�n mevcut olmad���n� da tartabilmektedir.

Bug�n �in tekrar eski emperyal tutumuna b�r�nm�� olup, kom�nist rejimin getirdi�i kat�l�k ve sertlik i�inde hedefine do�ru ilerlemektedir.

d- T�rkiye'nin tutumu:

"Mazlumun " yan�nda yer alm�� tarihi bir misyonun miras��s� olarak T�rkiye hakl� olarak Uygurlar�n katliam�na sert bir tepki g�stermi� bulunmaktad�r. Bu �len, ezilen ve bask� alt�nda i�kence ve eziyet g�ren kendi insanlar�m�z, soyda�lar�m�z ve dinda�lar�m�zd�r.

T�rkiye haks�zl�k ve zulme kar�� sesini y�kseltmeyi bilmi�tir. Nitekim Saadet Partisi taraf�ndan organize edilen 12 Temmuz 2009 �a�layan Mitingi de bunun en g�zel �rne�i olmu�tur. Orada partili ve partili olmayan ama t�m T�rkiye'nin �e�itli kesimlerini temsil eden gruplar bulunmu� ve haks�zl�k kar��s�nda yekv�cut hissiyatlar�n� belirtmi�lerdir.

T�rkiye'nin de baz� a�mazlar� mevcuttur. Mesela, daha �ok k�sa bir s�re �nce T�rkiye Cumhurba�kan� �in'i ziyaret etmi� ve iki �lke aras�nda yeni anla�malar yap�lm��t�r. Bu yap�lan 19 �nemli anla�ma ile �in, 230 milyon dolarl�k T�rk mal�n� almay� taahh�t etmi�tir.

�in'den ucuz mal getirerek ge�imini temin eden ve bunlardan yararlanan b�y�k bir kesim de mevcuttur. �imdi bu �fke dalgas� i�inde b�y�k bir "�in mal� boykotu" yap�ld��� takdirde kimlerin zarar g�rece�i de do�ru hesap edilmelidir. �in'in 2009 y�l� d�nya ticaret hacmi 2.6 trilyon dolar mebla��ndad�r. Ayn� d�nem i�inde T�rkiye ile olan ticareti ise 13 Milyar dolar tutar�ndad�r. Herkes bu boykota kat�lsa bile, bunun �in �st�ndeki etkisi ne olabilir, bu d���n�lmeye de�er. Bug�n, IMF bile k�sa d�nem i�in �in'den bor� alm�� bulunmaktad�r.

O halde var�lan nokta maalesef tamamen k�reselle�en ve kapital d�zenin h�kim oldu�u g�n�m�z�n d�nyas�nda, �in gibi bir �lkeye kolay, kolay bir �ey yap�lamayaca�� ve onun da bundan pek etkilenmeyece�i hususudur. Sadece, �talya'da yap�lan G-8  veya zengin �lkeler toplant�s�nda sergilenen f�tursuzluk, ve �in'e tek s�z s�ylememe durumu, olay� anlatmaya yeter.

N�kleer denemelerini de Do�u T�rkistan'da ger�ekle�tiren ve oradaki insanlar�n sa�l��� ve genetik yap�s� ile �l�mc�l �ekilde oynayan �in'e yine kimse bir �ey s�ylememektedir. �ran i�in s�rekli plan ve g�r�lt� ��kartanlar�n �in i�in benzeri bir eylem giri�imi hen�z vaki olmam��t�r.

��in i�ine bir de 1998-99 aras�nda imzalanan Du�anbe Deklarasyonu olay� da girmektedir. Bu da i�in hukuki y�n�n� izah etmektedir. �in bu deklarasyona imza atmadan �nce, ��yle bir maddenin yaz�lmas�nda �srarc� olmu�tur:" �in'in mevcut s�n�rlar�n�n tan�nmal� ve Sincan b�lgesi dahil ( �ince Kazan�lm��, fethedilmi� topraklar demektir) i� i�lerine kar���lmayaca��na dair taah�d�n verilmelidir. Bu madde eklenmi�tir. (Bu, �in i�in yeni bir uygulama de�ildi)

Bunun �zerine Rusya da benzer bir madde ile �e�enistan i�ini garantiye alm��t�r. B�ylece her iki Asya g�c� de en az G�venlik Konseyi'nde herhangi bir m�dahale giri�imine kar�� iki oyu garantilemi�lerdir. Bunu di�er �lkelere kabul ettirmi�lerdir ��nk� bu durum di�erlerinin de i�ine gelmi�tir.

Daha sonra, 1999 y�l�nda Ecevit'in Moskova ziyareti s�ras�nda imzalanan "Ter�re kar�� m�cadele anla�mas�" i�ine bu deklerasyon maddeleri yerle�tirilmi�tir.

�imdi, bir �ok ki�inin merak etti�i ve acaba "�e�enlere neden daha �ok yard�m etmiyoruz?" veya "Uygur T�rkleri i�in neden daha b�y�k bir m�cadele y�r�tm�yoruz?" ve de onlara "neden kolay vize vermiyoruz?" suallerinin pek de konu�ulmayan hukuki yap�lar� ve gizli cevaplar� ortaya ��kmaktad�r.

Sonu�:

Durum ve g��l�kler veya engeller ne olursa olsun, d�nya bu kadar gaddarl��a ve haks�zl��a sessiz kalmamal�d�r. D�nya kalsa bile, biz kalmamal�y�z ve vicdan�m�z�n sesine g�re ak�l �er�evesinde bir �eyler yapmal�y�z.

�in'e kar�� y�r�t�lebilecek en etkili politika "kapal� veya g�r�lt�s�z diplomasi" yolu ile yap�lmal�d�r. Kapal� diplomasi, daha �ok evrensel de�erler �st�nde durarak yap�lan vurgu ve talepler daha iyi dinleyici bulur ve daha etkili olabilir.

T�rkiye, Uygurlar i�in yapt��� �a�layan Mitingi'nde toplumun sesini yans�tm�� ve kamu vicdan�n� konu�turmu�tur. On bir maddelik bir eylem plan� ortaya konmu�tur. Bu �nemlidir. Halklar�n ne d���nd��� ve ne hissetti�i de bilinmelidir. Bunun yan� s�ra �e�itli barolar�n, meslek odalar�n�n, spor kul�plerinin, ticaret odalar�n�n,  sivil toplum kurulu�lar�n�n g�stermi� oldu�u tepkiler de fevkalade �nemlidir.

T�rkiye'nin yan� s�ra �ran'da da bir�ok dini otorite b�ylesine mezalime kar�� sessiz kal�nmamas� hususunda �a�r� yapm��lard�r.

�slam Konferans� �rg�t� genel sekreterli�i bir bildiri yay�mlayarak itidal, insan haklar�na sayg� ve demokrasi konular�nda �in'i daha hassas olmaya davet etmi�tir.

B�t�n bunlar devam etmeli ve dostluk ba�lar� kopar�lmadan, dostluk �er�evesi i�inde yard�mc� olmak konusunda her f�rsat de�erlendirilmelidir. Bu i� tehditten ziyade ikna yolu ile halledilebilecek bir durumdur.

Asl�nda Do�u T�rkistan olay� d�nyan�n i�inde bulundu�u "k�reselle�me" s�recinde kar��la�aca��m�z a-simetrik m�cadelelerden sadece bir tanesidir. �n�m�zdeki y�llarda bunlar�n artmas�na ve Asya sahnesinde diplomasinin �ok daha farkl� uyguland���n� g�rmeye haz�r olmal�y�z.

Asya �lkelerindeki geli�meler, zaman i�inde olumlu etkiler meydana getirebilir. Yine g��l� ve zengin bir �in zamanla hem kom�ular�na kar�� hem de i�indeki az�nl�klara kar��, daha �l�ml� ve destekleyici bir geli�im g�sterebilir. Konjonkt�rel geli�meler zaman i�inde kendi dengesini olu�turacakt�r

 

Ar�iv

Tarih: 22.07.2009 Okunma: 762

YORUMLAR