Oktay ÇÖTELİ

Bu yazı 15.04.2009 tarihli “Zaman, BİR ASALETİN ÖYKÜSÜ” başlıklı yazının yerinedir. Burada birçok eklemeler yapıldığından önceki yazının dikkate alınmaması rica olunur.

Soyumuz, Oğuz Han‘dan gelmektedir. Atamız Oğuz Han‘ın “Gün Han, Ay Han, Yıldız Han, Gök Han, Dağ Han, Deniz Han” adlarında 6 (altı) tane oğlu vardır. Oğuz Han’ın her oğlunun da dört tane oğlu vardır. İşte Atamız Oğuz Han’ın altı oğlundan olan 24 tane torunu, bugünkü “24 Oğuz Boyu“nu meydana getirmiştir. Bütün dünyaya yayılan Oğuzlar, bu 24 boya dayanmaktadır.

Bugün; Türkiye, Balkanlar, Âzerbaycan, İran, Irak ve Türkmenistanda yaşayan Türklerin ataları olan büyük bir Türk boyu. Oğuzlara, Türkmenler de denir. Çötelilerde, Oguz Türkleri Bozok kolu, Tokar/ Töker/ Döger, boyundandır....Döger/ dürüp toplar anlamındadır.


b) Tokar/Töker/Döğer: “Dürüp toplar” anlamındadır. Yenikentli Vezir Ayıdur, Harput-Diyarbakır-Mardin hâkimleri, Artuklular, Sincar-Siverek, Suruç arasında hâkim eski Caber Beyleri, Memluklar devrinde Halep Döğeriyle Hama Döğerleri, bugünkü Mardin-Urfa arasında yirmi dört oymaklı Kürt Döğerleri, Hazar Denizi doğusundaki Saka Boyu Takharlar; Şavşat’taki Ören kale, To-Kharis ve Malatya’nın Tokharis bucağı, Dağıstan’daki Digor ve Kars ve Arpaçay sağındaki Digor kazası bu boydan hatıradır.

1515 Mısır Seferinden dönen, YAVUZ SULTAN SELİM HAN HARPUT (ELAZIĞ) yöresini SAFEVİ'lerden alarak OSMANLI topraklarına katmış: Çöteli Ailesi; Büyük Selçuklu Devleti zamanınında Türkmenistan'dan gelerek önce Van İline bağlı Çatak İlçesine yerleşmiş. Daha sonraki yıllarda Çataktan göç ederek Erzurum'a bağlı Çadeli Beldesine yerleşmişler. 14. yy başlarında ERZURUM ili ÇADELİ beldesinden göç ederek HARPUT'A (ELAZIĞ) gelen. Kökleri TÜRKMENİSTAN olan büyük bir Ailenin fertleri Çöteliler, HARPUT BEYLERİ olan KEŞŞAFOGULLARI (Saray Beyleri) tarafından şimdiki Çöteli Köyü mevkiine yerleştirilmişler ve bu mevki Çöteli Köyü olarak anılmıştır. 1518 Yılı HARPUT KÖYLERİ listesinde Çöteli Köyü 40. sırada yer almaktadır. Daha sonraki yıllarda Çötelizadeler HARPUT'A yerleşmiş ve 150 yılı aşkın süre OSMANLI BEYLİĞİ yapmışlardır. Aile fertlerinden; Vezir ünvanı ile (1832) Çötelizade İbrahim Paşa, (1832-1833) Çötelizade İshak Paşa ve (?) Çötelizade Süleyman Paşa Diyarbakır İli Eyalet Valiliği, Çötelizade İbrahim Paşa ve Çötelizade İshak Paşa aynı zamanda Maden-i Hümayun Eminliği. Çötelizade Asim Beğin Toronu, Çötelizade Mustafa Beğin Oğlu Olan; Çötelizade Asim Bey (1908-1912) İkinci Meşrutiyet'te Elazığ Millet Vekilliği, (D.1873 Ö. 1928) Mamuratül-Aziz Vilayeti ilk Belediye Başkanı (İshak Bey oğlu) Çötelizade Mehmet Bey(1920-l925) (Rıza Bey oğlu) Çötelizade Mehmet Bey Elazığ Belediye Başkanlığı, (1920- 1931) Muhiddin Çöteli Bey Cumhuriyet döneminde üç devre Elazığ Millet Vekilliği yapmıştır. Çötelizade İbrahim Paşa'nın oğlu Hasan Bey Kapucu başı Amcazadesi Miralay Ömer Bey 1846 yılında Alay komutanı iken alayı Şama naklinde istifasını vermiş ve Harput’ta yaşamış. Muhiddin Çöteli Beğ'in torunu Faik Çöteli Beğin oğlu Zülfü Çöteli İstanbul il Jandarma alay komutanı iken emekli olmuş.(İshak beğ oğlu) Belediye Başkanı Çötelizade Ahmet beğ'in oğlu Saim Beğ Ceza evi müdürlüğü yapmış. Çötelizade İbrahim Paşa ve İshak Paşa Diyarbakır Valisi olduklarında Diyarbakır'a gitmeyip,Eyaleti Harput'tan İdare etmişler ve Harput’un Eyalet olmasınada katkıda bulunmuşlar. İshak Paşa, İbrahim Paşanın kardeşi oğlu ve damadıdır. İshak Paşa Vaili olmadan önce bir süre vekaleten Harput Kaymakamlıgı yapmış.1925 yılında Çötelizade Asim Beğ'e Elazığ Valiliği teklif edilmiş,affını talep etmiş.ÇÖTELİLER: Harput ve Elazığın kurulmasında Büyük hızmetleri olmuş.Ozamanlar, bu gibi şehirler, Valilerin Umeray-ı Beldeden tayin ettikleri kişiler vasıtasıyla idare edilirmiş bununla beraber iş bu tayin olunan beğlerin hanki kariyede otururlar ise orası, Merkezi hükümet ilan edilirmiş ÇöteliZadelerde beynel-Ümeradan oldukları için zamanın, Valisi Reşit Mehmet paşa (1934) Harput gelişmeye müsayit olmadğı için ve Çötelizadeler'de mezrada oturduklarından. Kanun, gereyi Şimdiki Elazığ'da Yerleşmeye karar verilmiş, Çöteli zade İBRAHİM PAŞA Konağı valilik emrine verilerek, Hükümet burada idame edilmiş. Mamuretül-Aziz adı1862 de Abdüazizin Valilarinden İsmail Paşa tarafından verilmiş. 1879 yılında Vilayet olmuş. (1638) IV. Murat bağdat seferine giderken yurtbaşında konaklamış ve Yavuz Sultan selim han(1514) iran seferine ğiderken Çötelizade'ler yurtlarını açmış ve asker temin edilmiş, Orduya büyük hızmetlerde bulunulmuş. Beylerin asli görevlerinden biride orduya asker yetiştirmek, onların yiyecek ve giyeceklerini temin etmek. TARABULUSGARP Emiri, Şeyh Ahmedi Sunusinin 1921 yılında Hacca gitmek üzere, Elazığ'a geldiginde.Çötelizade Asim Beğin Konağında, misafir olarak ağırlanmıştır. Çötelizadeler çok merhametli İnsan sever, halkına her konuda yardımcı olurlardı ve kimseye zülumları olmamış, ellerinde olanı fakir fukarayla paylaşır, Konak larının bir bölümü gece gündüz, halka açık kasaba ve köylerden gelenler, konaklarda yiyecek ve yatacak ihtiyaçlarını temin eder,Şehirde işleri görüldükten sora evlerine dönerlerdi. Elazığ halkı hala çötelilerden övgüyle bahseder ve memnuniyetlerini belirtırler. Çöteliler, eğitimede önem vermişlerdir; Harput'ta, bulunan on iki medreseden dokuzunu, Çöteli ler yaptırmışlardır:

KURŞUNLU MEDRESESİ' 1795 tarihinde Çötelizade Hacı Memi Ağa tarafından yaptırılan bu medrese Kurşunlu Cami içerisinde bulunmaktadır. Yaklaşık 60 öğrencinin öğrenim gördüğü medrese Harput'un önemli eğitim kurumlarından birisidir. 'ÇÖTELİZADE AAHMET AĞA MEDRESESİ' Ağa Mahallesinde olup Harput eşrafından Çötelizade El-Hac Ahmet Ağa b. Hacı Muhammet Ağa tarafından 1807 yılında kurulmuştur. Kurucusuna ait olan çeşitli işletmeler ve gayri menkullerden elde edilen gelir kurduğu vakıf aracılığıyla bu medreseye aktarılmaktadır. 'HACI İBRAHİM PAŞA MEDRESESİ' 1832 yılında bir müddet Diyarbakır valiliği yapan ancak aynı yıl vefat eden Çötelizade İbrahim Paşa Tarafından 1830 yılında yaptırılmıştır. Medrese içerisinde kütüphane, dersane ve hücre olarak toplam 17 oda mevcut olup, İbrahim Paşa kendisine ait işletme ve gayrimenkullerinin gelirini bu medreseye vakfetmiştir. 1301 tarihli salnamede bu medresede öğrenim gören 60 öğrenci olduğu belirtilmektedir. Müderrisliğini Beyzade Hazretleri Ali Rıza Efendi yapmıştır. 'SARAHATUN MEDRESESİ' 1830 tarihinde Çötelizade Ahmet Ağa b. Mehmet Ağa tarafından giderleri kendi işletme ve mülklerinden karşılanmak üzere Sarahatun Camisinin bitişiğinde inşaa edilmiştir. Bir dersane ve altı hücreden oluşmaktadır. 1301 tarihli salnamede 50 öğrenci olduğu belirtilmektedir. 'ÇÖTELİZADE İSMAİL AĞA MEDRESESİ' Kurşunlu Cami civarinda bir dersane ve beş odadan oluşan bu medrese Çötelizade İsmail Ağa tarafından 1828 tarihinde kurulmuştur. İsmail Ağa kendisine ait 20'ye yakın dükkanın gelirini bu medreseye bağışlamıştır. Bu medreselerin haricinde vakfiyesini bulamadığımız ancak çeşitli kaynaklarda isimleri geçen medreselerde mevcuttur. bunları ise sadece isimleri ve öğrenci sayıları itibariyle veriyoruz. 'TEVFİKİYE MEDRESESİ' Dağ Kapı civarında kurulu olan bu medresenin 20 öğrencisi olup bir müderris görev yapmaktaydı. Çötelizade Hacı İsmail Bey tarafından yaptırılmıştır. 'SÜLEYMAN PAŞA MEDRESESİ' Çötelizade Süleyman Paşa tarafından kurulmuştur. bu medresede 50 kadar öğrenci eğitim görmekteydi. 'İSHAK PAŞA MEDRESESİ' Eski Diyarbakır valisi ve Madeni Hümayun Emini olan (1832-1833) Çötelizade İshak Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bu medresede 30 kadar öğrenci öğrenim görmektedir. 'HATUNİYE MEDRESESİ' Çötelizade İsmail Bey ve Çötelizade Ömer Ağa tarafından yaptırılmıştır.Çötelizade KAMİL PAŞA Kütüphanesi ve Çötelizade İBRAHİM PAŞA kütüphanesi kitapları kaybolmuş.İstanbul Arkoloji müzesi ve Kütüphanesine sorulmuş. Medreselerin bir bölümünün vakfiyeleri bulunamadığı için kayıda geçilmemiştir. EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAME'SİNDE HARPUT'TAN Bahsederken HARPUT halkının TÜRKMENİSTAN Kökenli olduğunu belirtiyor. Çötelizade Asim Beğin üç oğlu bir kızı olmuş. Bedia Hanım, İlhami, Selami ve Orhan beğler. Oktay Çöteli, Çötelizade Asim Beğin Torunu Selami Beğin oğludur. K. Kişi: Oktay ÇÖTELİ



Çötelilerin kurdukları köyler.

1-Çöteli köyü-Elazığ
2-Çöteli köyü Fatsa- Ordu
3-Eski çöte köyü-Kalecik- Ankara
4- Yeni çöte köyü-Çubuk- Ankara
5 Çöte köyü Yıldızeli- Sivas
6-Güneytepe köyü- Keban- Elazığ
7-Elmapınarı(Agınsı) Elazığ
8- Bağlarca(Nekerek) Elazığ
9- Degirmenönü(Zerteriç) Elazığ
10- Ağa Köy- Erzurum
11- Topkıran köyü- Keban- Elazığ
12- Arındık Köyü- Elazğ
13- Yukarıçat- Erzurum
14- Bardakçı- çat- Erzurum
15- Karşıbağ Kehli) Elazığ
16- Beydoğmuş- Elazığ
17- Balpınar- Elazığ
18- Çöteli köyü- Sorgun- Yozgat
19- Başlamış köyü- Erzin- Hatay
HATAY(ANTAKYA) BÖLÜMÜ:

HATAY ERZİN Başlamış köyünü kuran aileler 250 yıl önce Harput'tan Osmaniye Kadirliye bir kol diğer kolda Erzin ilçemizin amanos dağlarının eteklerinde Başlamış köyünü kurmuşlardır.köy halen harput Türkmen kültürünü yaşayan bir köydür.şivesi harputa yakın insanlardan oluşmuştur.cennet bir köydür.Şerif ÇOTOĞLU KADİRLİ




ERZURUM BÖLÜMÜ



Büyük Selçuklu Devleti zamanında Türkmenistan’dan gelerek önce şimdiki Van İline bağlı Çatak İlçesine yerleşmişler.Daha sonraki yıllarda Çatak’tan göç ederek Erzurum’a bağlı eski adıyla Çadeli Beldesi şimdiki adıyla Çat İlçesine bağlı Ağaköy’ü kurmuş.Çadeli ve çevresinin Türkleşmesine büyük katkıda bulunmuşlardır... Çevrede ÇÖTELİ (ÇÖTOĞLU) Beyleri olarak nam salmışlar.Çötoğlu ailesi yapmış olduğu imar ve kültür hizmetleri ve misafir perverlikleri ile yöre halkının gönlüne taht kurmuşlardır.Başta Erzurum olmak üzere ÇÖTELİ vb..adıyla birçok yerleşim yeri kurmuşlardır..Çötoğlu Mustafa Ağa Erzurum yolu üzerinde bulunan Ağaköy - Karaşeyh Köyleri arasındaki çay üzerine ve Ağaköy – Şeyhhasan Köyleri arasındaki Sarp Çayı üzerine köprü yaparak yörenin imarına katkıda bulunmuş.Bu köprüler Cumhuriyet Döneminde yol güzergahının değişmesiyle işlerliğini kaybederek yıkılmışlardır.Yine Ağaköy’de vakıf eliyle yaptırılan Karsu Çeşmesi mevcut olup halen kaynak suyu olarak faydalanılmaktadır. Çötoğlu Ailesine mensup olanlar tarafından yaptırılan Konak Odalarında uzun kış gecelerinde her gün bir cüz Hatm-ı Şerif okunur geriye kalan sürede ise köyün sosyal sorunları ele alınarak çareler üretilirdi.Yine bahsedilen konaklarda her türlü sohbet yanında Türk Kültürünün bir parçası olan seyirlik oyunlar oynanır ve zorlu kış geceleri eğlenceli hale getirilirdi.Bütün bunların yanında evlerden bağımsız olarak yapılan Konak Odaları yolcuların karşılıksız olarak yeme, içme ve barınma ihtiyacını karşılayarak bir nevi kervansaray vazifesi ifa etmişlerdir. Yine Çötoğlu Ailesi Ağaköy’de yapmış oldukları Camii ve Medresenin ihtiyaçları için çayırlar vakfetmişler.Ağaköy Medresesinde yetişen alimler Erzurum yöresinin ilim ve kültür hayatına büyük katkılarda bulunmuşlardır. Çötoğlu Ağagil tarafından Gürcoğlu ve Aralık Çayırları,Çötoğlu Kadirağagil tarafından Kaldırım Çayırı,Çötoğlu Süleymanağagil tarfından Kalecik Çayırı ve Çötoğlu İzzetgil tarafından Hünkar Çayırlarını vakfetmişlerdir.Bu vakıflardan elde edilen gelirler günümüzde de cami,medrese ve imamların ihtiyacı için kullanılmaktadır. Ağaköy’deki Çötoğulları:Çöteli,Çötoğlu,Çimen ve Kaya soy isimlerini kullanmaktadırlar.Bu soyadını taşıyanlar,Ağaköy,Çat Merkez,Erzurum Merkez, Tekman İlçesi,Erzurum Merkez köyleri ve İstanbul ve Bursa gibi illerde yaşamaktadırlar. Daha önceki tarihlerde aynı aileden olan Coduroğulları Erzurum İli Horasan İlçesi Harran Köyüne, Polat soy adıyla Erzurum İli Karayazı İlçesine yerleşmişlerdir. Ailanin bir koluda Harput(Elazığ) a Göç etmişlerdir. K. kişi: OKTAY ÇÖTELİ

SİVAS, KAHRAMANMARAŞ, KAYSERİ BÖLÜMÜ

Cadoğlu:16 yüzyılda Erzurum İli Çadeli Beldesinden gelern Mustafa Ağa önce Gemerek Burhan Köyü civarlarına,daha sonraları ise Karaağıl(Beştepe) Çamurlu-Kasımbeyli yöresine yerleşmiştir.Mustafa Ağa’nın Erzurumda kalan iki kardeşinden birinin soyu Çöteli Beyleri olarak Erzurum’un Çat İlçesinde yaşamaya devam etmiş, Çötelilerin diğer bir koluda Harput'ta(ELAZIĞ) Osmanlı beyligi yapmışlardır. diğeri ise Coduroğulları olarak Horasan İlçesi Harran Köyüne yerleşmişlerdir.Mustafa Ağa’nın oğullarından Hacı Osman Ağa’nın olan Cadoğlu’nun asıl adı Ahmat’tir.17 yüzyılda Sivas,Maraş,Kayseri hükmün sürmüş Beyliğini ilan ederek yöre halkına ve kalkınmasına sonsuz katkıda bulunmuştur. 'Hak yemedik, hak dağıttık; zulme karşı saç ağarttık' diyen Cadoğlu yörenin kervanlarına ve İpek yoluna sahip çıkmış, koruması altına almıştır.Osmanlı Ordusunun doğu seferlerinde kendi yurtlarını açarak konaklama ve dinlenme ihtiyaçlarını gidermiştir. Cadoğlu'ndan önce gayrimüslim yerleşim yeri olan Gemerek, Cadoğlu'ndan sonra Müslümanların yerleşimine açılmıştır. Cadoğlu ordunun ve halkın ağaç ve yakacak ihtiyaçlarını da kendi kereste hanelerinden temin etmiştir. Yaşadığı dönemde Bağdat taraflarına sık gitmiş, Padişah davetiyle bir kez de İstanbul'a at sürmüştür. Dönemin Maraş Valisi Cadoğlu'nu sık sık ziyaret edenler arasında olmuştur. Cadoğlu'nun bir sefere çıkmadan ya da çağrılmadan önce yöre bey ve ileri gelenlerle yaptığı toplantılara 'Köz başı' toplantıları denmekteydi. Bu toplantılarda yörenin ve halkın sorunları tartışılır, ilgili kararlar alınırdı. Bunun içindir ki Cadoğlu közü sözü günümüze kadar söylenegelmiştir. Devlete ve yöreye bir çok fayda sağlayan Cadoğlu Ahmet beğ Osmalı padişahı tarafından paşalığı tuğ genaral olarak taltif edilmlş.17. asır sonlarına doğru vefat etmiş, beş oğlu onun geleneklerini bir müddet daha sürdürmüştür. Çöte Köyleri:Ankara ili Kalecik ilçesine bağlı bir köy (Yeniçöte) Ankara ili Çubuk ilçesine bağlı bir köy (Eskiçöte) Eski ve Büyük bir aile: Erzurum’un Çadeli beldesinden gelen bu aile Çöteli adı ile anılmıştır.Erzurum’da iskan tutmuşlardır.Büyük bir Türkmen ailesidir. Anadolu’da bir çok köy ve soyadı olarak yayılmıştır. Çöteli Köyü Fatsa Ordu: Köklü ve Büyük bir aile Erzurum’un Çadeli beldesinden gelen bu aile Çöteli adı ile anılmıştır.Erzurum’dan dağılmışlar Türkmen olup Anadolu’da bir çok köy ve soyadı iskan tutmuşlardır. Çöte Köyü Yıldızeli Sivas,Balıkesir ve Bartın vb...Bölgelere dağılmışlardır...

K. kişi OKTAY ÇÖTELİ_Elazığ

Arşiv

YORUMLAR