Kalem fery�d eder, a�lar m�rekkep,
“Beni cahil eline verme Ya Rab!
L�tfunla �lime �evir yolumu,
K�rma n’olur kanad�m�, kolumu.”

L�edri

Cemil Meri�

F’N�N PORTRES�

Aynam sana kendi hayalini aksettirmedi, �yle mi? iki �� kelimenin �ekillendirdi�i bu bir par�a standart portrede ben yokum diyorsun. F�r�ay� sana uzat�yorum. Haf�zam�n ekran�na kendini istedi�in gibi aksettir. G��s�nde u�urumla�an bo�lu�u kelimelerin yapma �i�ekleriyle doldurmaya kalk��maktas�n dostum. C�mertli�in arkas�nda bir Gobseck hesabili�i s�r�t�yor, yat�r�m yap�yorsun kendine g�re, k���k, zavall� bir tefeci hesab�li�i. Sen hi�bir zaman, hi�bir �eyi elin titremeden vermedin, veremezsin. Alsibiyad olamazs�n demem seni k�zd�rm��, zaten Alsibiyad’� da tan�m�yorsun.  O �a�da ya�ayan Alsibiyad’�n belki vekilharc�, belki o�lanlar�ndan biri olurdun. Kanatlar�n yok. Zaman zaman bir k�mes hayvan� beceriksizli�iyle u�maya kalkman sempatikle�tiriyor seni. Tilkinin u�ma talimi yapmas� gibi. End�l�s h�k�mdar�n�n hazineleri i�indesin dostum.  Ama sefaletlerin en korkuncu ile sarma� dola�. Seviyormu�sun beni. �orab�n�, iskarpinini, kravat�n� sevdi�in kadar. Sevgi, ferag3attir. Senin his d�nyan yar� kuru bir dere, Hint �airinin dedi�i gibi, insan ancak ayaklar�n�n ucunu �slatabilir sular�nda.  Korkuyorsun. ��valyelikten, kahramanl�ktan, kabaday�l�ktan korkuyorsun.  Yaln�z �stanbul’daki kazanc�n altm�� bin liray� a��yormu�. Dokunulmayan ve ��� gibi b�y�yen altm�� bin lira. D�nyada en �ok sevdi�ini s�yledi�in insan�n manev� haysiyeti, belki farelikten kurtulmas�, senin en k���k bir emek harcamadan konuverdi�in bu altm�� bin liran�n en �ok be�te birine ba�l�. Ve pazarl��a kalk���yorsun: Bin vereyim, iki bin vereyim.  Belki de karanl�k bir kuvvet seni bacaklar�ndan yakalam��, damarlar�ndaki Ben-i �srail’in kan�. Beni sevdi�ine inan�r�m. �ffetini teredd�ts�z feda edebilirsin.  Ama bir fikir eserinin �l�mden kurtulmas�, hi�bir zaman harcamayaca��n, harcayamayaca��n servetinin en k���k bir miktar�na dokundu mu, orada yoksun. AZ�Z DOSTUM! �NSANLAR KUDRETLER� �L��S�NDE SORUMLUDURLAR. Hamiyetperverlik ��pheli bir belagatin aln�m�za oturttu�u �i�ekten bir ta� de�ildir. Seni istedi�in kadar sevemedi�im i�in ne kadar bedbaht�m. Yaln�z bana de�il, irfana da ihanet etti�in i�in fark�nda olmayacak kadar garip bir gaflet i�inde bocal�yorsun.  ï¿½ki �eyden biri: ya hi�bir entelekt�el vasf�n yok, g�zelden ilelebet anlamamaya mahk�msun, hakk�mdaki sitayi�lerin �di bir dalkavukluk, o zaman sadece ac�n�r efendimize. Yahut, “Hint Edebiyat�”n�n de�eri hakk�nda fikrin var, kelimeler ruhunu dalgaland�rabiliyor, o zaman, o zaman kay�ts�zl���n tam bir cinayet. Bunlar�n ikisi de m�mk�n. �fkelenmiyorum. Yaln�z hamiyetperverlik rol�ne ��kma. Ba�kalar� diyorsun. Benim i�in ba�kalar� yok. Hint’i g�renler aras�nda senden ba�ka paras� olan yok. Bu bak�mdan ebediyet kar��s�nda yaln�z sen sorumlusun. … Ben seni her iki �ehrenle de kabul ediyorum. Kahraman aramaktan vazge�eli y�llar oluyor. Sen de kalabal�ktan herhangi birisin. K���k tezatlar i�inde bocalayan, ne istedi�ini bilmeyen bir m�sy� veya s�r. �i�ekleri dikeniyle beraber sevmesini bilirim. Hatta �i�eksiz diken bile sevimli. Belki �ok �eyler bekledim senden. Belki de kalemimden d�k�len, insiyak�n zehri.  Belki k�skan�yorum seni. Ama neden k�skanay�m? Saadetinin hi�bir zaman fark�nda de�ilsin ki! … Senin kalbin geli�memi�, dumura u�ram��. �arpmak istiyor, ��rp�nmak istiyor.    

*   *   *

JUNG’A G�RE KURTULU�

1949 A�ustos tarihli “Psych�”de Jung’un bir kitab� tan�t�l�yor. Netice olarak ��yle diyor Jung: Kolektif bir psikopati s�z konusu. �a��m�zda fazla kalabal�k ve totaliter temay�ll� b�t�n insan topluluklar�n� tehdit eden bir felaket bu. Fert b�yle bir toplulu�un kuca��nda nefsini koruma insiyak�n� kaybederek selameti ba�kalar�nda ar�yor. Herhangi bir “izm” u�runa feda ediyor h�rriyetini. Eski tanr�lar�n yerini ideolojiler ald�, hepsi birbirinin kafiyesi olan ideolojiler. �nsan sosyal lehine, reeli kaybetti g�zden, her �eyi devletten bekliyor. Psikolojik manada bir ki�i de�il art�k, esaretinin bile fark�nda de�il.grup fark�nda olmadan en korkun� gaddarl�klar� irtikap edebilir. Almanya’n�n katastrofu hepimizin. Hiro�ima’ya at�lan bomba insanl���n vicdan�nda “�l�m” f�r�nlar�ndan veya gaz odalar�ndan daha az akisler uyand�r�yor. Neden? Almanya’da tutu�an ate� her yanda g�r�len baz� psi�ik sebeplerin neticesi. Zaten ilk i�aret Almanya’dan gelmiyor. Atom enerjisinin par�alan��� insan�n eline radikal bir kendi kendini tahrip vas�tas� verdi. �are? Fert olarak bu kolektif psikozdan kurtulma cehdi. Ama bu sadece dile kolay. Yine b�t�n �mitler k�lt�rde. Topluluklar�n kaderini de�i�tiremeyiz diye kendi �zerimizdeki kontrol� gev�etmemeliyiz. Kitab�n son c�mlesi �u: �nsanl���n �l�m kal�m meselesini ciddi bir tart��ma konusu yapman�n zaman� geldi de ge�ti bile. Tek ki�inin tufandan kurtulmas�. Ama lejanda g�re bu tek ki�i yeni bir insanl�k kurabiliyor tek ba��na.

*   *   *

18.07.1963

Hamiyyetin ad� bile unutuldu. Faziletten fakir bir akraba gibi utan�r olduk. Goril, alt� as�rl�k tarihin s�rt�na ge�irdi�i elbiseleri par�alad�, b�t�n m�stekrehli�i ile ��r�l��plak. �nsan�n riyaya hasret �ekti�i bu ufunetleri gizleyen her �rt� muhterem, yalan muhterem, yapmac�k muhterem. Yirmi sekiz milyonun kan� ile palazlanan “happy few ”, yirmi sekiz milyona k�fretmekle minnet borcunu �d�yor. Bu efendilerin parolas�: “Git Avrupa’ya bir daha d�nme” tavsiyesidir. Herhangi bir turist tesad�fen misafiri oldu�u �lkeye bizim bu memlekete g�sterdi�imiz sevgiden �ok daha fazlas�n� bezleder. Ka� ve soy! Kefen h�rs�zl���, efkar-� umumiyenin kahramanl�k mertebesine y�kseltti�i mesleklerden oldu.

�a�da�lar�m�zla her sohbet bir l���m banyosu. Fildi�i kuleden vazge�tik, canavarlarla kucak kucva�a ya�ayabilece�imiz ma�ara nerede? Galiba Vigny hakl�. En muhte�em cevap s�kut. �er’le diyalog bir nevi su� ortakl���. Gorillere buket sunmak. Onlar �ehvet saras� i�inde tepinirken sen elinde madenci lambas� topra��n yedi kat derinli�ine uzan�p hayali madenler arayacaks�n. �nciler ��karacaks�n Ummanlardan, goriller �ak�ldan anlar. Juvenal ne asil devirde ya�am��. �syan bir �mit ���l���d�r. �l� isyan etmez.

Kimi �rnek g�stereceksin �ocuklar�na? Plutark’�n kahramanlar�n� m�? plutark’�n kahramanlar� Rousseaau’yu heyecanland�rabilirdi. �imdi o heykeller b�t�n cazibelerini kaybetti. Masal bile de�il art�k.

A. h�rs�z, sahtek�r, k�t� bir evlat, a�a��l�k bir koca, ama insanla, insanl�kla b�t�n ilgilerini kaybetmemi�. Bu adam h�l� a�layabilir. Belki sevebilir de. Fazileti hapishanelerde mi arayaca��z?

*   *   *   *   *

HAYALE VEYA HAK�KATE DA�R

Hakikat o kadar �irkin mi? Neden s�pr�nt� kutular�ndan tedarik etti�iniz pa�avralara sar�p sarmal�yorsunuz? Yalan daima asil de�il ki! Donmu� ruhunuz. Ne �midin s�cakl���, ne sevginin alevi, Sibirya’da vahalar yaratabilir. Derinlere inmeyen bir tecess�s; kumlar� avu�lar� ile iten, topra��n ba�r�ndaki co�kun sulara inmeyen, ��lde artezyen f��k�rtmayan, f��k�rtmak istemeyen �rkek, mecalsiz, hasta bir tecess�s. R�zg�rlar�n s�r�kledi�i bir deve dikeni… Yapraklar�n�z da��lm��, �i�ekleriniz d�k�lm��, meyveniz yok. Bir a�a� iskeleti ruhunuz. Bulmaktan korkarak ar�yorsunuz. Neyi? Akmayan bir �e�meye benziyor ruhunuz. Hoyrat eller muslu�unu bile s�km��ler. Kitabesi? Kitabesi silinmi�. Kanatlar� yok ruhunuzun. Galibe kanats�z do�mu�. Yeis kadar �ifas�z, kutuplar gibi… Hay�r, kutuplara benzer taraf� yok. Sadece hastas�n�z. Bir�ok insanlar gibi, �nsanl�k gibi hastas�n�z. Hayat at�l�� demek, ileriye, yeniye, maceraya. �amura saplanm�� bir araba.  Metr�k, camlar� k�r�k ve rengi solmu�. Zindan�n�z�n kap�lar� a��k, ama siz has�r bir iskemle kadar o zindan�n e�yas�ndan olmu�sunuz. Ve s�rt�n�zda ta��yorsunuz zindan�n�z�. Yaln�z sessiniz, yaln�z kelime. Uzaklardan gelen ve kime ait oldu�u bilinmeyen bir ses. Ve bozuk bir plaktan d�k�len kelimeler. Hep ayn�. Ve g�m�lmesi unutulmu� bir cenaze kadar s�k�c�s�n�z bazen. Susuzlu�u art�ran ve a��zda buruk; hay�r sadece ac�, sadece kekremsi bir tat b�rakan deniz suyu gibi bir �ey.

Ba�lamadan biten bir oyun bu, g�ld�rmeyen, a�latmayan bir oyun. Kader bazen �ok ahmak bir rejis�r. Biz de rollerimizi beceremiyoruz galiba. G�ller �t�r olur da��lmadan. Ac�lar hat�rala��nca g�zelle�ir. �air, kendi r�yam� �ald�m kalbinin bo�lu�unda diyor. R�yalar�m�z� �alacak gitar? I���a borcumuz yok, o bizim i�in do�muyor ki, g�ne� bizi �s�tt���n�n fark�nda bile de�il, �rma�a te�ekk�r bor�lu de�iliz. ��kr�n bir �uurun, bir niyetin, bir fedak�rl���n aksi sedas�d�r. �air, ben kadehimi dikti�im zaman ziyafet sona erdi, �arap kalm��sa u�aklar i�sin, diyor. Bo� bir kadehi dudaklar�na g�t�rmek. Hazin olan bu. Kadehte bir c�r’a bile yok. Hatta kadeh de yok ortada. Hem kadeh, hem bade, hem bir �uh sakidir g�n�l. ��ti�in hayal kadehindeki r�yalar�nd�r. Neden bu r�yalar� sen de g�rmedin? Ya�amak yaralanmakt�r. Yaralanmak da g�zel.

Ar�iv

YORUMLAR