Oy gizli, haber
kutsal, yorum h�rd�r.
Ekonomi, deyince asl�nda akl�m�za soyut bir kavram geliyor. Elle tutulmaz, g�zle g�r�lmez. �ekilsiz bir mefhum.
“Makro ekonomi”, “mikro de�erler”, “efektif kur”, “stagflasyon”… Ne bunlar? Ne ifade eder vatanda�a?
Hi�bir �ey!
Vatanda��n ekonomisi, ger�ekte “iktisat”t�r.
Eskiden, ispirto yakan gazoca�� kullan�l�rd�. Benim �ocuklu�umda t�pgazlar ��kt�. �lk ��kt���nda b�y�kler yok muydu ne, k���kleri kullan�yoruz. Bitti�i zaman da t�pgazc�ya g�t�r�p de�i�tiriyoruz.
Yine, bir keresinde bo�u g�t�r�p doluyu alaca��m. Sat�c�, ya�l� amca “epeydir gelmiyorsun, t�p uzun s�re gitti, herhalde” deyince, yan�ndaki ba�ka bir ya�l� amca “�ktisatl� kullan�yorlard�r.” dedi.
��te ekonomi b�yle bir �ey! �ktisat.
Ben de b�ylece ilk “iktisat” dersimi o t�pgaz bayiinde alm�� oldum. Daha sonra resmen ilmini(!) de tahsil ettim.
Vatanda� i�in, ekonomi demek “ge�im derdi”, “tencere-tabak”, “�ocuklar�n e�itimi”, “onlar�n har�l��� ve ihtiya�lar�”, “ev kiras�” demek.
“Ev kiras�” b�y�k dert. Hi�bir kirac�n�n kendisini g�vende hissetti�ini tahmin etmiyorum. Uzun s�ren kirac�l���n da insan sa�l���n� bozdu�una eminim. Onun i�in, bizim erke�imizin de di�imizin de en uzak ufku, bir ev sahibi olabilmektir. Hakl� olarak! ��nk� ev sahibi oldu�un zaman hayat yar� yar�ya kolayla��yor.
Vatanda� i�in ekonomi “i�sizlik meselesi” demek. ��sizlik, i�siz i�in korkun� bir afettir. Bir tek i�siz bile toplum huzuru i�in potansiyel tehlikedir. Bizim ise birden �ok i�sizimiz var.
��sizlik problemini, en az 10 y�ld�r yak�ndan takip ediyorum. Ortalama �� ayda bir i�sizlik oran ve rakamlar� a��klan�yor. �imdiye kadar hep y�zde 9-10 aral���nda seyrederdi. �lk defa d�n ak�am haber b�ltenlerinde i�sizlik rakamlar�n�n y�zde 11’i ge�ti�i, 11,3 oldu�u a��kland�.
Asl�nda bu rakamlar da vatanda� i�in fazla bir �ey ifade etmiyor.
Ama vatanda� bir �ey g�r�yor ve hissediyor.
Bu kadar yayg�n i�sizli�in man�s� �u: Neredeyse her hanede en az bir i�siz var.
Hanedeki i�siz, hanenin huzursuzlu�u demek!
Pek �ok hanedeki huzursuzluk, �lkenin huzursuzlu�u demek.
* * *
Esnafsan�z i�iniz var. Daha do�rusu d�kk�n�n�z var da, i�iniz me�hul!
Her g�n �ar��day�m, her g�n esnafla i� i�eyim.
D�n, ��le vakti Bornova’n�n en i�lek �ar��s�n� geziyorum.
�ar��n�n durumu nas�ld�r, dersiniz?
Uzatmayay�m. �u kadar�n� s�yleyeyim:
Memlekette bu kadar fazla i�siz olunca, al��veri� yapacak babayi�it bulmak da kolay olmuyor tabii.
Memlekette “ekonomi” bu merkezde.
Ya�anm��
Bir Hadise
Washington’dan Newyork’a toplant�ya gelen, Ekonomist Richard W. Rahn, Para Stoklama Ekonomisiyle ilgili bir tart��maya ba�larken �unlar� anlatt�:
Bu sabah taksiden inmi�tim ki, tipik bir Newyork serserisi bana do�ru y�r�d� ve “Bir fincan kahve i�in be� dolar alabilir miyim?” dedi. Fiyatlar eskiden daha d���kt� gibi geldi bana ve “Be� dolar kahve i�in �ok fazla de�il mi?” diye sordum. Adam yan�tlad�, “Eh, bildi�in gibi, para sto�u y�zde 14 �zerinde art�� g�steriyor.” “Ger�ek mi?” dedim. “Evet, �cretler de ortalama y�zde 11 art�yor ve bizim gibi sokakta ya�ayanlar i�in durum �ok zorla��yor” diye yan�tlad�. Adama dedim ki, “Madem t�m bunlar� biliyorsun ni�in ekonomist olmuyorsun?” S�yledi�imden dolay� geriledi, dikle�ti, do�rudan do�ruya g�zlerime bakt� ve “Bay�m, benim h�l� biraz onurum var” dedi.
�nceki
yaz�lar� g�rmek i�in a�a��daki kutuya t�klay�n