Kalem fery�d eder, a�lar m�rekkep,
“Beni cahil eline verme Ya Rab!
L�tfunla �lime �evir yolumu,
K�rma n’olur kanad�m�, kolumu.”

L�edri

Ahmet Hamdi TANPINAR

Bursa’da tesad�fler sizi yakalar. Sohbetinizin ve i�inizin aras�na girer, h�lyalar�n�za istikamet verir.

Bu cins tesad�flerin en �a��rt�c�s�n� isimler yapar; dil dedi�imiz as�l manev� insan� v�cuda getiren b�y�k kaynaktan geldikleri i�in mi nedir, onlar etraf�m�z� alan b�t�n t�ls�m�n s�rr�yla zengindirler. Bu adlar� bir kere ��rendiniz mi art�k unutamazs�n�z, tenha saatlerinize k���k ve munis r�yalar gibi sokulurlar, sizi kendileriyle �lfete, esrarl� muhafazalar�n� zorlamaya, gizledikleri s�rlar� tan�maya ve tatmaya mecbur ederler. �ster istemez sayars�n�z: G�m��l�, Muradiye, Ye�il, Nil�fer Hatun, Geyikli Baba, Emir Sultan, Konuralp… Bunlar hakikaten bu �ehrin semt ve mahalle adlar�, yahut t�pk� bizim gibi muayyen bir zaman i�inde ya�am�� bir tak�m insanlar�n ald��� isimler midir? Hepsinin maz� dedi�imiz o uzak masal �lkesinden toplanm�� hususi renkleri, �ok husus� ayd�nl�klar� ve ge�mi� zamana ait b�t�n duygularda oldu�u gibi �ok hasretli lezzetleri vard�r. hepsi, insan� hayat ve zaman �zerine uzun murakabelere �eker, hepsi zihnin i�inde k���k bir y�ld�z gibi yuvarlan�rlar ve haf�zan�n sular�nda mucizeli terkiplerinin mimarisini alt�n akislerle uzalt�p k�saltarak �alkan�rlar.

G�m��l�, bu, Osman Bey’in g�m�ld��� eski Bizans manast�r�n�n ad�d�r. Bu tarih� v�k�ay� bildi�im i�in mi bu �� heceyi her i�iti�imde g�zlerimin �n�nde, fecre tutulmu� sihirli bir ayna parl�yor? Yoksa bu par�lt� sadece bu hecelerin yapt��� terkipten mi geliyor? Burada gizlenen T�rk�enin hangi s�rr�d�r? G�m�� kelimesinin mavimtrak bu �afak renkleri nereden buland�rd�lar? Bursa fatihleri yar�m asra yak�n bir zaman imanl� ve co�kun ak��lar�na yol g�steren bu adam�n hat�ras�n� elbette ancak b�yle bir kelimeye, bir istikbal r�yas�na benzeyen bu �� heceye emanet edebilirlerdi. T�rk�ede � ve L harfleri daima en g�zel terkipleri yapar. Ye�il dedi�imiz zaman, adeta bir �imen tazeli�ini bir bahar m�jdesiyle toplanm�� buluruz. Bu kelimenin ilk cedlerle beraber Orta Asya yaylalar�n�n bahar�ndan geldi�i o kadar belli ki… Fakat Bursa’da ye�ilin m�nas� �ok ba�kad�r; o ebediyetin rahm�n� y�z�, bir m�k�fata �ok benzeyen bir s�k�nun f�ni bir saate sinmi� m�nas�d�r. Ye�ilt�rbe, Ye�il Cami der demez, �l�m muhayyilemizdeki �ehresini de�i�tirir, “ben hayat�n susan ve de�i�meyen karde�iyim. Vazifesini hakk�yla yapan faninin aln�na, bir s�k�n ve s�k�net �elengi gibi uzan�r�m…” diye konu�ur.

…

Ruhumuzun en sanatk�r taraf� muhakkak ki sizin h�lyan�zla beslenen taraft�r.  Bu isimlerin i�inde bir tanesi vard�r ki Bursa’y� tek ba��na b�t�n bir bahar g�zelli�iyle doldurur: Bu beyaz zafer ve ganimet �i�e�i Nil�fer’dir. Gen� Orhan’�n kollar� aras�na g�n�n birinde g�zelli�in kahramanl��a, hayat� istihraka (Hayattan vazge�meye) bir m�k�fat gibi d��en bu kad�nla beraber kurulu� devrinin sert simas�na a�k�n tebess�m� gelir. Yaz�k ki hayat� ve �ahs� hakk�nda pek az �ey biliyoruz. Kendisiyle g�r��t���n� s�yleyen Arap seyyah� �bn-i batuta bile ondan bir isim olarak bahseder. Fakat bizzat kendisi de bir ganimet �i�e�i olan bu isim her g�zel saadet ve a�k h�lyas�n�n i�ine dolabilece�i bir �er�eveye benziyor.

*   *   *

�ark i�in “�l�m�n s�rr�na sahiptir” derler. Fakat �ark milletleri i�inde dahi ona bizim kadar hususi bir �ehre veren, her t�rl� laubalilikten sak�nmakla beraber, onu ehlile�tiren, ba�ka millet pek yoktur.  Ve bunu ne kadar basit unsurlarla yapar�z: sade mimarili bir t�rbe �ok defa tahtadan, s�ras�na g�re oymal� ve zarif, bazen de d�z ve basit bir sanduka, birka� i�lenmi� �rt� veya d�z ye�il �uha, bir kavuk, bir tu�… ��te cedlerimize ebedi hayat� tecess�m ettirmeye eten malzeme bundan ibarettir. Bu kadar fakir unsurlarla haz�rlanan �bidede ferd>� hayat� hat�rlatan tek �izgi, isimden ibarettir. Evet, tek bir isim, ancak milyonlarla �l��len bir mesafeden bize ���klar�n� g�ndermekte devam eden s�nm�� bir y�ld�z gibi, �l�m�n uzakl���ndan, bir �mr�n hat�ras�n� tazeler, i�indeki �l�den ziyade �l�m i�in yap�lm�� bu k���k fakat muhayyileye hitap etmesini bilen �bide, eski T�rk �ehirlerinin ortas�nda ya�anan zamanla ebediyet aras�nda, a��lmas� �ok kolay bir k�pr� gibi �deta ���nc� bir zaman te�kil ederdi. �l�ler bu basit ikametg�hlar�ndan soka��n b�t�n hayat�na �ahit olurlard�. Zaten Ramazan, bayram, kandil, b�y�k zaferler, sevin� ve kederlerimiz hepsini onlarla payla��rd�k.

…

Bursa ovas�n�n en sevdi�im taraf�, Mu� veya Erzurum ovas� gibi sonsuz uzamamas�d�r. G�z�n lezzet alabilmesi i�in yetecek derecede b�y�k ve geni�, o kadarla kal�yor. Onun i�in daha ziyade bir sanat eserine benzer. Her taraf feyz i�indeydi. Tabiat, bereketiyle sanki b�t�n etraf� ezmek istiyormu� da sonra tam zaman�nda yeti�en bir �l�� hissiyle bundan vazge�mi� gibi. Uzakta da�lar daima eski �eyleri d���nd�ren, bizi bir ecdat r�yas� gibi saran acayip �ekilli kitleleri, dar, g�lgeli bo�azlar�, k���k d�zl�kleriyle muhayyel bir saadet hissini b�rakan k���k ve basit manzaral� k�ylerini ba�r�na basm�� uzan�yor, ufku �er�eveliyordu.  Daha ilerde, son planda, koyu eflatun� heyulalar bu yumu�ak �embere kendi s�n�rlar�n� kat�yorlard�. Baz� yerlerde g�ne� bu�ulanm�� bir kesafet kazan�yor, yer yer billur bir 2avize gibi ��nlayarak k�r�l�yordu.

…

�ki g�vercin, �ad�rvan�n yala��n�n kenar�na sanki bu kaideyi bir a�k istiaresiyle tamamlamak ister gibi boyun boyuna duruyorlar. Belki onlar� buraya kahvecinin ben gelir gelmez att��� g�l �ekti. Suyun hareketiyle o g�l salland�k�a onlar da a�k t�rk�lerini s�yleyecekler. Hi�bir �ey d���nmek istemiyorum. Sadece bu an� ve bu ayd�nl���, Bursa ovas� denen b�y�k ve z�mr�tten yontulmu� kadehten i�mekle kalaca��m, “En iyisi budur, diyorum; e�yay� b�rakmal�, g�zelli�inin saltanat�n� i�imizde kursun.”

BE� �EH�R'den...

Ar�iv

YORUMLAR