UTANMA –VİCDAN -EMPATİ
Utanma güzel bir
duygudur aslında, insanidir yani. Çocukken yaptığımız hatalardan işlediğimiz
kabahatlerden utanmışızdır mesela…
Komşunun bahçesinden
erik çalarken yakalandığımızda; ya yüzümüz kızarmıştır, ya da saklanmışızdır bir yerlere…
Çocukken çocukların başlarına gelen en masum
utanmalardır bunlar… Bu yüzden yaptığı işin yanlışlığını yüzünün kızarmasından mahcubiyetinden,
özür dilemesinden, bir daha yapmamasından anlar ve onları affederiz.
Büyüklerimizin yanında saygısızlık
yaptığımızda, utanmamız gerektiği öğretilmiştir. Bazen bu utanma terazisinin topuzu fazla
kaçınca çocuklarımız; kendine güvensiz, korkak ve yeteneklerinin gelişmesine
fırsat verilmemiş bir birey olarak da yetişebilir. Bu da çok yanlıştır. Çocuğu
yaşamı boyunca kısıtlar ve mutsuz eder.
Vücudumuzda gerçekleşen tüm kimyasal fiziksel reaksiyonlar
sonucunda farkındalık bilincimiz, hormonlarımız sinir sistemimiz ve beynimizde
aktifleşen bazı proteinlerin rolüyle gerçekleşiyor. Araştırmalar utanma duygusunun da beynin belli bölgelerinde
oluşan aktivitelerin bir sonucu olduğunu gösteriyor.
Eğer utanma duygunuz olmadığını düşünüyorsanız
beyninizin sağ yarım küresinde bulunan, anteriorcingulatecortex
adı verilen bölgeniz diğer insanlardan küçük olabilir. (Sabah
Gazetesi Prof. Dr. Bengi Semerci)
Ben utanmanın
vicdanlı insanlarda daha çok olduğuna inanıyorum. Vicdan; bu yüzden bizim hata
yapmamızı engelleyebilir, doğru düşünmemizi ve duygudaşlık yapmamızı sağlatabilir,
bizi frenleyip ileri bakış açısını yakalamamıza yardım da edebilir.
Seri katillerin neden hiç utanmaları ,
pişmanlıkları ve duygudaşlıkları yoktur ?
(Genellikle çocukluk travmaları geçirenler ve sevgisizlik görenlerde)
Hırsızların neden hiç utanmaları yoktur?
Başkalarının haklarını yiyenlerin neden hiç
utanmaları yoktur?
Başkalarına zarar verenlerin neden hiç utanmaları ve
pişmanlıkları yoktur?
Başkalarına acı ve zarar vermek için en kaba ve
nefret dilini neden kullanırlar?
Neden vefa, dostluk, hoşgörü ve sevgi dilleri yoktur?
Aslında; utanma duygusu olmayan insanların,
cesurlukları da kendilerine olan güvensizlikten, çocukken geçirdiği
travmalardan, ya beyinlerindeki anteriorcingulatecortex bölgesindeki
protein aktivesinden, ya da vicdan eksikliğinden kaynaklanıyor olabilir.
Çünkü utanmaz insanların, bu duygularının olması
için duygudaşlık yapabilmeleri ama, bunu yapmaları için de vicdanları olmaları
gerekir. Vicdan aslında Allah korkusudur.
Utanma ve utanmazlığın da bir sınırı olmalı elbette.
Doğada, her canlıda, hatta Dünya’nın oluşumunda, galaksilerde evrende hem bir döngü,
hem de bir denge vardır. Dengeler oluşmasa sistemler oluşamaz ve çalışamaz.
Ne yazık ki Dünya’mızın yaşadığı bu teknolojik çağda
(robotik) insanların insan olma özellikleri, yani vicdanları değişime uğruyor.
Her şeyin yani ,temel madde (zihin beden ve ruh )yapılarının değişmesi, başka ve
farklı canlı çeşitlerine evriliyor olmamız kehanet olmayacak yakın gelecekte.
Belki de bu
değişimler, beynimizde anteriorcingulatecortex bölgesinde ki küçülmelerine sebep oluyor olabilir.
Bu yüzden çatışmalarımız daha çok, barışımız daha
az, dilimiz daha az sevecen, sevgilerimiz yapaylaştı.
18.02.2021
Lütfiye Kader
E.m.k Uzm. Fen Bilimleri Öğretmeni