Yaklaşık iki asır önce yazılmış… Yaklaşık, bundan beş buçuk asır evvelini anlatan bir tarihî roman!
Muhteşem eserin yazarı Victor Hugo, bölüm başlıkları koymuş… Onlara şöyle bir göz atalım:
DARBELERE KARŞI ÖPÜCÜK
İYİ RUHLAR
BU, ŞUNU ÖLDÜRECEK (Kitap-matbaa, yapıyı-kiliseyi öldürecek)
ESKİ YARGIÇLAR SINIFINA YANSIZ BİR BAKIŞ
BİR DAMLA SU İÇİN BİR DAMLA GÖZYAŞI
“BU, ŞUNU ÖLDÜRECEK” başlığı altındaki bölümden bir paragraf:
“Tekrarlıyoruz, düşüncenin bu biçiminin çok daha durağan, çok daha bozulmaz, yıkılmaz olduğunu görmeyen var mı? Düşünce sağlamken uzun ömürlü, dayanıklı hale geldi. Süreklilikten ölümsüzlüğe geçti. Bir kütleyi yıkabilirsiniz, her yerde aynı zamanda bulunmanın kökünü nasıl koparabilirsiniz? Bir fırtına patlamayagörsün, dağlar çoktan sular altında kaybolsa bile, kuşlar hâlâ göklerde uçuşurlar ve bu fırtınanın yüzeyinde bir tek gemi yüzmeyegörsün, kuşlar oraya konarlar, onunla birlikte suyun üzerinde yüzerler, onunla birlikte suların çekilmesini izlerler. Ve bu kargaşadan çıkacak olan yeni dünya, uyanıkken, tepesinde uçan, sulara gömülen dünyanın kanatlı ve canlı düşüncesini görecektir.” (S. 198)
Bir Mahkeme Salonunda İki Kişinin Konuşması:
“Efendi, karşıda toplum halinde ruhaniler gibi dizilmiş olan bu adamlar necidir?”
“Efendi” dedi yanındaki, “Sağdakiler ağır ceza müşavirleridir. Soldakiler de sorgu müşavirleri. Uzun kara elbiseli olanlar üstatlardır, kırmızı elbiseliler de hâkim efendiler.”
“Orada, hepsinin üstünde terleyip duran kırmızılı şişko kimdir?”
“O başkan efendidir.”
“Ya arkasındaki koyunlar?”
“Bunlar Kral Sarayı’nın dilekçe dairesi üstatları efendilerdir.”
“Ya önlerindeki, bu yabandomuzu?”
“Bu, parlamento başkanlık divanı belge müdürüdür.”
“Ya sağdaki, bu timsah?”
“Üstat Phlippe Lheuier, Kralın olağanüstü savcısı.”
“Ya soldaki, şu tombul kara kedi?”
“Üstat Jacgues Charmolue, Kralın kilise divanındaki avukatı. Ruhani mahkeme üyeleriyle birlikte oturuyor.”
“Şimdi bana söyleyiniz efendim!” dedi, Gringoire, “Bütün bu iyi yurttaşlar ne yapıyor burada?”
“Muhakeme ediyorlar.”
“Kimi muhakeme ediyorlar? Sorumluyu göremiyorum.”
“Bir kadındır efendim. Onu göremezsiniz. Arkası bize dönük, kalabalık onu örtüyor. Bakınız, orada kılıçlı bir manga gördüğünüz yerde.”
“Kim bu kadın? diye sordu Gringoire, “Adını biliyor musunuz?”
“Hayır efendim. Ben yeni geldim. Yalnız tahmin ediyorum ki bu işte büyücülük, sihirbazlık var. Çünkü kilise divanı muhakemede hazır bulunuyor.”
“Güzel” dedi, filozofumuz, “Bütün bu uzun giysili adamların insan eti yediklerini göreceğiz. Bu da izlenmeye değer şeydir.” (S. 330-331)
x x x
Notra-Dame’ın Kamburu sadece bir roman olamaz. O, gününe, geleceğe hatta geçmişe seslenen, çağları aşan bir eser. Adaletsizliğe isyan eden bir feryat!