Anamur, Türkiye’nin en güney ucunda, Mersin’e
bağlı 60-70 bin nüfusa sahip, ekonomik sosyal, kültürel bakımdan gelişmiş kentlerden
biridir. Ulaşım açısından D-400 (Adana-Mersin-Antalya) yolu üzerindedir. Anamur’un
üç tarafı dağlık ve Torosların güney yamacıdır. Güneyi Akdeniz’e bakar. Yazları
sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklim kuşağındadır. Süptropikal
iklim özelliklerine sahip Anamur, tropikal meyve ve sebze üretimine uygundur. Türkiye
genelinde üretilen muz ve çileğin yarısı Anamur ve Bozyazı’da üretilir. Anamur
ve çevresi sahip olduğu iklim özellikleri ve toprak yapısı nedeniyle üretilen
her ürünün aroması ve kalitesi yüksektir.
Anamur’un doğusunda Dragon çayı (Kocaçay), batısında
Sultançayı iki önemi akarsu kaynağıdır. Diğer yandan Anıtlı (Kaledran Çayı) ve
irili ufaklı kaynak ve dereleri ile su zengini bir bölgedir. Bazı kaynak ve
kişiler Anamuryum Antik kenti ve Anamur burnu yakınlarından denize dökülen
yeraltı nehrinden söz eder. Bu durum çoğu kişi ve kuruluş tarafından dile
getirilmesine rağmen, boşuna denize akıp gider. Dünyada ilk defa denen bir
sistem ile Anamur’dan Kıbrıs’a su götürülmüş olmasına rağmen bu kaynağın
değerlendirilmemesi ilginç bir durumdur.
Halk arasında “su akar Türk bakar”, sözü meşhurdur.
1950’li, 60 yıllarda Anamur ve Bozyazı’dan seçilen bazı milletvekilleri, “su
akar Türk bakar” sözünü yanlış çıkarmak üzere harekete geçer ve sulama
sistemlerinin yapımına önderlik ederler. Bunlardan birisi DP İçel Milletvekili
Hidayet Sinanoğlu, diğeri de CHP İçel milletvekili ve bir dönem İmar ve İskân Bakanlığı
yapan Cafer Sadık Kutlay’dır.
1960’lı yıllardan itibaren çocukluğumuz, ilk
ve ortaokul hayatımız Bozyazı’da geçti. Bozyazı Sulama Sistemi o yıllarda daha
yeni kullanılmaya başlamıştı. Daha önemlisi Bozyazı ovasını sulamak için daha o
zamanlarda yağmurla sistemi kurulmuştu. Özellikle yukarı kanal hem sulamada,
hem de içme suyu olarak kullanılırdı. Kanaldan beslenen bir de HES vardı Büyüklerimiz
kendi aralarında konuşurken, bu sulama kanalının Sadık Kutlay tarafından
yaptırıldığını anlatırlardı. Biz de Sadık Kutlay’ın kim olduğunu merak eder
dururduk. Beylikten derlerdi. Hepsi o kadar. Nihayet geçtiğimiz günlerde
Anamurlu, araştırmacı, yazar, emekli bürokrat Fikret Kutlay ile görüşme imkânımız
oldu. Anamur’un dünü, bugünü, geçmişi geleceğini konuştuk. Anamur’un sulama
sisteminin mimarı bakan Cafer Sadık Kutlay’ısorduk.
Fikret Bey, renkli bir kişiliğe sahip ve 17.yüzyıl
Osmanlı döneminden Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarına kadar Anamur
yönetiminde söz sahibi olan Anamur beyliklerden geliyor. Anamur ve Bozyazı
ovasını sulayan kanalların yapımını sağlayan eski İmar ve İskân Bakanlarından
Cafer Sadık Kutlay’ın yeğeni. Bize Cafer Sadık Kutlay hakkında kısa bir bilgi notu
gönderdi. Bu vesile ile Fikret Kutlay beye teşekkür ediyorum. Fikret beyin gönderdiği
bilgi notuna geçmeden, Anamur ve Bozyazı Sulama Kanalları hakkında kısa bir
bilgi verelim.
Anamur Sulama Sistemi, Bahşiş yakınlarında
Dragon çayına (Kocaçay) bir regülatör yapılıyor. Sol kanat, Çarıklar, Efeler,
Bozdoğan taraflarını suluyor. Sağ kanat, tüm Anamur ovasını suluyor. Denilebilir
ki, merkeze yakın tüm mahalle veya köyler bu sistem ile sulanarak, Anamur’un
gelişmesinin zenginleşmesinin önü açılıyor. Aynı şeklide Bozyazı sulama sistemi
de Karaisalı köyü yakınlarında bir bent yapılıyor. Büyük bir kanal ile yine
Karaisalı köyünde sifona geliyor, ikiye ayrılıp sağ ve sol kanat sulama olarak
Bozyazı’yı suluyor.
Anamur ve Bozyazı ekonomik bakımdan bugünkü
duruma gelmesinde altmış yıl öncesinde atılan adımların etkisi ve rolü çok
önemli. Hatta D-400 yolu (Mersin-Antalya yolu), Anamur İskelesi de o zamandan
kalma.
Sözü fazla uzatmadan Fikret Kutlay beyin bilgi notuna
geçelim.
“Sayın Hüseyin Şinasi Bey;
Cafer Sadık Kutlayın Şeceresi; Osmanlı’nın merkez teşkilatını (Anamur’da
kaza örgütünü) kurmadan önce (1868) ve daha önceki teşkilat denemeleri öncesinde
Anamur’un hudutları batıda Selinti dâhil (Gazipaşa) kuzeyde Taşkent ve Ermenek
Çayı, doğuda Gülnar’ın batı kesiminin tamamı ve Aksaz, Gilindire ye (Aydıncık)
kadar uzanıyor ve Anamur Beyliği tarafından yönetiliyordu.
Cafer Sadık Bey, son Anamur Beyi Mustafa Sadık Beyin torunudur. Babası Ali
bey (Ali Kutlay) İstiklal harbinin başlangıcından itibaren Mustafa Kemal Paşa’ya
yardım etmiş, milis kurulmasını sağlamış ve orduya asker yollamış askerleri
eğitmiştir. Milletvekilliği teklifi almış kendi yerine eniştesi Naim Efendiyi
yollamıştır. Ali Bey, Müftülerden Sultan Kadın ile evlenmiş bu evlilikten
Abidin, Cafer Sadık, Mehmet Tevfik, Yılmaz ve Yıldız hanım doğmuştur. Yıldız
hanım genç yaşta attan düşerek rahmetli olmuştur. Abidin Bey çiftçilik yapmış,
Mehmet Tevfik Orman Mühendisi olmuş müteahhitlik icra etmiştir. Yılmaz Kutlay
(İstanbul İktisat Fakultesi, DSİ uzmanıdır),
Cafer Sadık Bey, ilkokulu Ortaköy’de, Ortaokulu Silifke’de, liseyi Adana'da,
yüksek tahsilini İstanbul Teknik Üniversitesinde inşaat ve su mühendisi olarak
tamamlamıştır. Anamur’da dayısı Said efendinin kızı Kiraz (Nezihe) hanımla
evlenmiş bu evlilikten Jale (ODTÜ Mimar), Hale (DTCF İngiliz edebiyatı), Aykut
(Yıldız Teknik, Elektrik Mühendisi) dünyaya gelmiştir.
Gençlik yılları; Anamur, Abanoz, Akpınar, Ermenek, Bozyazı yöresinde
geçmiştir. Cumhuriyet kurulduktan sonra okuyan ikinci nesil arasındadır. 1912
doğumlu 1988 yılında vefat etmiştir. Fotoğraf makinesi ile Anamur’da birçok
fotoğraf çekmiştir. Sempatik kişiliği vardır.
Meslek hayatı; Nafıa Vekâletinde, Samsun Devlet Su İşleri Bölge
Müdürlüğünde mühendis ve Bölge Müdürü olarak (!945-1951) geçmiş, Genel Müdür
Muavinliği ve genel müdürlük, vekâletinden emekli olmuş, sonraki yıllarda
müteahhitlik ve danışmanlık yapmıştır. 1961 yılında Cumhuriyet Halk Partisinden
milletvekili olmuş 1969 yılına kadar bu görevde kalmıştır. 1964-1965 yılında
İnönü kabinesinde İmar İskân Bakanlığı yapmıştır. Bülent Ecevit’in CHP genel
sekreterliğine gelmesi üzerine Tarım Politikası ilkeleri üzerinde anlaşmazlığa
düşerek CHP'den ayrılmış Adalet Partisine geçmiştir. Cafer Sadık Kutlay; DSİ
deki görevi esnasında Süleyman Demirel’i yurt dışına ihtisasa ABD’lerine
yollamış, Süleyman Demirel’in kendisine büyük saygı ve sevgisi vardı. Süleyman
Demirel’in DSİ genel Müdürlüğü zamanında İçel DP Milletvekili Hidayet Sinanoğlu’nun
takibi ve gayretleri ile 1958 yılında Anamur Sulama projesi tamamlanmış ihale
safhasına getirilmiş 1959 yılında proje ve ihale Cafer Sadık Kutlay'a
verilmiştir. Çoğunluğu insan gücü kullanılarak kısa zamanda tamamlanmış milli
gelire ve Anamur’a katkısı büyük olmuştur.
Cafer Sadık Kutlayın kısa dönem İmar İskân Bakanlığı sırasında kamusal
konut yapımında öncü projeler uygulanmıştır. Kişilik olarak iyi bir aile reisi,
mütevazı davranış, entelektüel, Anamur’u seven bir insandı. Çok önemli
görevlerde bulunmasına rağmen aile mirasından başka serveti olmamıştır. Gençlik
dönem arkadaşları arasında Babam İbrahim Kutlay(1908-1995) Ortaokula İstanbul’da
başlamış Silifke’de devam etmiş, Hilmi Müftüoğlu (Ortaköy), Aziz Bulut (Firenk
köyü, Avukat), Hidayet Sinanoğlu ( Nasrattin köyü, Ziraat Yüksek Mühendisi
Milletvekili), Halil Atalay ( Bozyazı, Milletvekili), Ali Necati Ergun
(Öğretmen) vb..... yer almıştır.
Fikret Kutlay”