Cumhuriyet ve Demokrasi ‘Sanayi ve Aydınlanma Devrimleri’ ile bazı ülkeler tarafından yönetim sistemi olarak benimsenmiş; bu olgu evrimsel veya devrimsel olmuştur.
Dünyada çok çeşitli cumhuriyet var. Yetmiş dördüncü yaşında yıkılan SSCB, Yugoslavya, Arnavutluk ve Varşova Paktı ülkeleri farklı özellikleri de olsa sosyalist/komünist cumhuriyetti. Onlar şimdi kapitalist cumhuriyettir; çoğu NATO üyesi olmuştur. Çin, K. Kore, Küba ve İran da cumhuriyet. Bunların üçü sosyalist cumhuriyet, İran İslam Cumhuriyeti’dir. Başlarında kral/kraliçelerin bulunduğu İngiltere, İspanya gibi bazı Avrupa ülkelerinde cumhuriyet yok ama demokrasi var. Dünyadaki bazı ülkedede de federal cumhuriyetler var; ABD, Almanya gibi.
Türkiye’de de Cumhuriyet var ve yüz yaşını doldurdu. Türk ulusu cumhuriyetini görkemli bir şekilde kutladı. Türkiye Cumhuriyeti, anayasanın ikinci maddesine göre laik ve demokratik cumhuriyet ve sosyal hukuk devletidir.
ATATÜRK, CUMHURİYET, DEMOKRASİ VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ
Atatürk subay çıktığında siciline ‘Cumhuriyetçidir’ diye yazmışlar; “Eline yetki geçtiğinde ‘Cumhuriyet’ kurar” demişler.
Osmanlı, keşifleri-rönesansı-reformları
1. Dünya Savaşı’nda savaşa giren ulusların nüfusunun yüzde 3’ü yok olurken; 7 cepheye sürülen Anadolu ve Trakya halkının üçte biri (en az 6 milyon insan) yok olmuştu; yok olanların hepsi genç ve çoğu eğitimli insanlardı.
1919’da halkın yüzde 97’si okuma yazma bilmiyordu; okuma yazma bilenler memurlar, aydınlar ve gayri müslimlerdi. Halkın yüzde doksanı köylerde yaşıyordu; halk aydınlanmamıştı; en az yarısı hastaydı. Buğdayı, şekeri bile dışardan alıyordu.
1945-1950 sürecinde “Cumhuriyeti Demokrasi ile taçlandıracağız” dendi. (Aynı cümle CHP Genel Başkanı tarafından 29 Ekim 2023’de de söylendi.) 2.Cumhurbaşkanı İsmet İnönü demokrasiye geçmek adına 1 Kasım 1945’de TBMM’de çok partili düzene geçileceğini açıkladı. 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti (DP) kuruldu ve DP 14 Mayıs 1950’de iktidar oldu. 1950’den beri Türkiye Cumhuriyeti’ni “DP-AP-ANAP-AKP” yönetiyor. Bu zihniyetin uzun süre iktidarda kalmasına sivil ve askeri darbeler neden olmuştur. CHP 1950’den beri bir kez bile tek başına iktidar olamamıştır.
BURJUVA DEVRİMİ Mİ; AYDIN DEVRİMİ Mİ?
1919-1923 sürecinde Anadolu’da ne sermaye (burjuva), ne işçi sınıfı vardı. Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştiren Kurtuluş Savaşı ile Kültür ve Sanayi Devrimleri, Türk ulusunun benimsediği ve desteklediği bir avuç aydın ve asker (yüzde 2; yaklaşık 200 bin insan) gerçekleştirdi. Türk Devrimi burjuva devrimi değil, köylü toplumunda gerçekleştirilen ‘Aydın devrimi’dir. Türk Devrimi bir ‘Kadın Devrimi’dir.
Son 77 yıldır Türkiye’de burjuva sınıfı oluşmuştur. Bu sınıf kapitalist/emperyalist/küresel sermaye ile işbirliği içinde karşıdevrime destek veriyor.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ VE KURUMLARI, TÜRK ULUSU, TC ANAYASASI
Türkiye Cumhuriyeti(TC)’nde adında ‘Cumhuriyet’ olan üç kurum daha vardır. Bunlar: Cumhuriyet Gazetesi, Cumhuriyet Halk Partisi ve Cumhuriyet Savcıları’dır. Başında Türkiye ve TC olan kurumlarda vardır. Bunlardan bazı örnekler vereyim: Türkiye İş Bankası, TC Ziraat Bankası, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası…
Türk ulusu, Atatürk’ün kurduğu ve halen yaşayan kurumları yaşatacak; niteliği değiştirilen, içi boşaltılan, yok edilen kurumları yeniden daha iyisi ile kuracaktır.
TC Anayasası’nın başlangıç bölümü, ilk dört maddesi, Devrim yasalarını içeren 174. maddesi ve burada sayamayacağım diğer bazı maddeler Türk ulusunun çağdaş uygarlık hedefi için anayasal dayanaktır. 100 yaşını dolduran Türkiye Cumhuriyeti sonsuza değin yaşayacaktır.
CUMHURİYET:
-“İyi-ahlaklı-vicdanlı insan; bilinçli yurttaş; özgür birey; ekonomik bağımsızlığı olan-sorgulayıcı-katılımcı seçmen” demektir.
-“Bilinçli-erdemli-vicdanlı-ür
-“Özgürlük-Eşitlik-Bağımsızlık
-“Hak-hukuk-adalet” demektir.
-“Aklı ve bilimi rehber edinmek” demektir.
-“Çağdaş uygarlık” demektir.
-“Tam bağımsızlık” demektir.
-“Yurtta barış, dünyada barış” demektir.
-“Kültür ve sanat” demektir.
-“Bireysel çıkarı toplumsal çıkar içinde elde etmek” demektir.
“Cumhuriyet erdemdir.”
“Cumhuriyet kimsesizlerin kimsesidir.”
Cumhuriyetçi/Demokratik rejimlerin amacı ulusların/yurttaşların sağlıklı ve mutlu yaşamasını sağlamak olmalıdır.
SAĞLIKLI YAŞAMAK İÇİN OKUMALI, AYDINLANMALI, BİLİNÇLENMELİ
Türk yurttaşı Japon yurttaşı gibi yılda 24 kitap, günde bir gazete okumalı. 1940’larda Köy Enstitüsü öğrencileri yılda 24 kitap okuyordu. Okuma yönünden 150 Türk, bir Japon’a eşittir.
Sözün özü: Sağlıklı ve mutlu yaşamak için okumak-aydınlanmak- bilinçlenmek ve vicdanlı-üretici-örgütlü toplumu kurmak gerek.
Çetin Köker, 31 Ekim 2023, İzmir