Kalem
feryâd eder, ağlar mürekkep,
“Beni cahil eline verme Ya Rab!
Lütfunla âlime çevir yolumu,
Kırma n’olur kanadımı, kolumu.”
Lâedri
Aşağıdaki duygulu hatırat arkadaşımız Selçuk Manioğlu'ndan geldi. Kendisine çok teşekkür ediyoruz.
Mustafa Kemal Paşa, 3 Mayıs 1920 günü Doğu Cephesi Komutanı Kazım Karabekir
Paşa’ya yazdığı bir mektupta
“Devlette hiç para kalmadı. Şu anda içeride para temin edebileceğimiz bir
kaynak da yok. Başka kaynaklardan para temin edinceye kadar Azerbaycan
hükümetinden borç para alınmasını temin etmenizi rica ederim”
diyordu.
Kazım Karabekir Paşa, isteği
Azerbaycan hükümetine iletti.
Bu istek, Azerbaycan Sovyet
Sosyalist Halk Cumhuriyeti ile Ankara Hükümeti arasındaki ilk resmi temastı.
Azerbaycan’dan Türkiye’ye uzanan
kardeş eli
1921 yılı içinde Nerimanov’un
şahsi emri ile Azerbaycan Dışişleri Bakanı Mirza Davut Hüseyinov, kazanılan
Birinci-İkinci İnönü Savaşları münasebetiyle çektiği telgrafta
“...Kazanılan bu büyük zaferlerden
dolayı Türk halkını Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adına kutluyoruz.”
diyor ve bu büyük zaferlerin şerefine
Azerbaycan halkının yardım için 30 sistern petrol, 2 sistern benzin, 8 sistern
kerosin gönderdiğini bildiriyordu.
Aynı yılın Mayıs ayında Azerbaycan
devleti, TBMM hükümetine 62 sistern petrol gönderdi ve bundan sonra savaş
bitinceye kadar aynı değerde petrol ve üç vagon dolusu kerosin göndermeyi
taahhüt etti.
Bu taahhüdün dışında 1922 yılında
Batum yolu ile Azerbaycan dokuz bin tondan fazla kerosin ve 350 ton benzin
gönderdi.
Mustafa Kemal Paşa 1921 yılında
Nerimanov’a bir mektup yazarak borç para talep etmişti.
Bu mektubu 17 Mart 1921 günü
büyükelçi Nerimanov’a ulaştırdı.
Nerimanov, derhal
Bunun
Daha sonra Nerimanov Rusya’dan
aldığı 10 milyon altın rubleyi Ankara’ya gönderdi. Bu yardımlarla savaş
içindeki ülkenin durumunda belirgin bir düzelme oldu.
23 Mart 1921’de Azerbaycan hükümeti talep etmediği halde Türkiye’ye Azerbaycan
halkının hediyesi olarak 30 sistern petrol, 2 sistern benzin, 8 sistern yağ
gönderdi.
Nerimanov, Mustafa Kemal Paşa’nın
yazdığı mektuba yazdığı cevabi mektubunda her gün kazanılan başarılarla Türk
halkının emperyalizmden kurtulma günlerinin yaklaştığını, bu yüzden kahraman
Türk halkını kutladığını yazıyor ve sonra ilave ediyordu;
“Paşam, bizim Türk milletinde
kardeş kardeşe borç vermez. Kardeş, her zaman kardeşinin elinden tutar. Biz
kardeşiz, her zaman elinizden tutacağız ve tutmaya devam edeceğiz.”
(A. Şemseddinov, Kurtuluş
Savaşı Yıllarında Türkiye-Sovyetler Birliği Alâkaları, shf.66)
Şimdi biz, Ermenistan Karabağ’dan çekilmeden, Ermenistan kapılarını açarsak, bu, kardeşimiz olan Azerbaycan'a ihanet değil de nedir?
Bu karara onay verenler bu vebali taşıyamayacaklar ve tarih onları hep kardeş haini olarak yazacaktır.
Arşiv