Sava� Bi�er, E. Kur.Alb.
( Yeditepe �niversitesi Siyaset Bilimi ve UA ili�kiler b�l�m� Doktora ��rencisi), 12 Ekim 2009:
Kafkasya, Amerika Birle�ik Devletleri (ABD)’nin k�resel jeopolitik stratejisi a��s�ndan b�y�k �nem ta��maktad�r. Azerbaycan, G�rcistan ve Ermenistan’dan olu�an G�ney Kafkas �lkeleri, T�rkistan co�rafyas�na ula��m� kolayla�t�ran, Rusya Federasyonu’nu etkisiz hale getiren ve Do�u ile Bat� aras�nda enerji – ticaret transferinde stratejik ge�i� yolu konumuyla ABD’nin Avrasya politikas� veya “B�y�k Orta Do�u Projesi” (BOP)’nde de olduk�a �nemli bir b�lge konumundad�r1. ABD a��s�ndan s�z konusu b�lgenin enerji kaynaklar� d���ndaki di�er �zelli�i ise �ran’a yak�nl��� ve �ran’�n b�lgedeki n�fuzunun dengelenmesi a��s�ndan uygunlu�udur.
Gerek Rusya’n�n yumu�ak karn�na do�rudan etkisi ve arka bah�esi olmas� gerekse ABD’nin jeopolitik stratejisi a��s�ndan b�ylesine hayati �nem ta��yan b�lgede rahats�zl���n ana kayna�� olan, s�rekli sorun yaratan, Rusya ve �ran yanl�s� politikalar�yla Bat�n�n ��karlar�na b�y�k darbe vuran Ermenistan son y�llara kadar Bat� taraf�ndan ��mart�l�rken, b�lgesel bir g�� olan T�rkiye, ayn� ho�g�r�y� hi�bir zaman g�rememi�tir.
T�rk kamuoyu; T�rkiye-Ermenistan ili�kilerinde sorunun kayna��n�n Bat� d�nyas�n�n T�rkiye’ye y�nelik ha�l� zihniyeti oldu�u ger�e�ini bilmekte, Devlet Politikas�n�n bu konuda B�y�k Devlet olman�n sorumlulu�u i�erisinde ve atalar�n�n hat�ras�na g�lge d���rmeyecek kararl�l�kta olmas� gerekti�ini savunmaktad�r. Bu genel d���nce d���nda, T�rkiye’deki baz� akademisyen ve entelekt�el �evrelerin, Ermeni Tehciri ile ilgili ger�eklerin tarih�iler taraf�ndan de�il siyasiler taraf�ndan “�z�r-af” basitli�ine indirgenmesine y�nelik giri�imler olmakla birlikte, bu �abalar, sorunun kar��l�kl� anlay�� ve i�birli�i i�erisinde, T�rkiye’nin savundu�u tezlere g�re hak ve menfaatlerine uygun olarak ��z�lmesine yard�mc� olmaktan uzakt�r.
“Kom�u �lkelerle s�f�r sorun” prensibinin T�rkiye’nin d�� ili�kilerinde h�kim oldu�u son y�llarda, 1921 Kars anla�mas� ile �izilmi� T�rkiye-SSCB ve dolay�s� ile T�rkiye-Ermenistan s�n�r�n�n a��lmamas�, bir hukuksuzluk de�il, aksine, Ermenistan devletinin 1993 y�l�nda T�rkiye Cumhuriyeti taraf�ndan tan�nm�� olmas�na ra�men Ermeni diasporas�ndan olumsuz etkilenen Ermenistan’�n sert ve uzla�maz tavr� nedeniyle kurulmas� m�mk�n olamayan diplomatik ili�kilerin olumsuz bir yans�mas�d�r.
T�rkiye Azerbaycan ili�kileri d�hil olmak �zere, b�t�n ikili ve �ok tarafl� uluslararas� ili�kilerde, esas olan T�rkiye Cumhuriyeti’nin kazan�mlar� ve T�rk Milletinin refah�n�, devletin bekas�n� sa�layacak her t�rl� gayretin siyasi otorite taraf�ndan g�sterilmesidir. Bu noktadan hareket edildi�inde, soyda� ve akraba b�t�n devletlerin, gerekti�inde kendi hak ve menfaatlerini nas�l g�zetti�i ile ilgili ge�mi� deneyimlerde dikkate al�narak, Ermenistan ile ili�kilerin normalle�mesinin, baz� ad�mlar�n dikkatle at�lmas� ile m�mk�n ve do�ru olaca�� de�erlendirilebilmektedir.
Bu de�erlendirme �����nda, 10 Ekim 2009 g�n� imzalanan “Ermenistan Cumhuriyeti ve T�rkiye Cumhuriyeti aras�nda ili�kilerin geli�tirilmesine dair protokol” her iki �lke parlamentolar� taraf�ndan onaylanmadan �nce at�lacak ad�mlar ve mutabakat sa�lanacak hususlar oldu�u g�r�lmektedir. Bu konular, protokol metninde yer almayan “ Da�l�k Karaba�’daki Ermeni i�gali ve s�zde soyk�r�m iddialar�” de�il, �ncelikle, Ermenistan’�n Karaba� d���nda, hi�bir uluslararas� hukuk kural� ile ba�da�mad��� kendileri taraf�ndan dahi kabul edilen, Karaba� civar�ndaki yedi b�lgede s�rd�rd��� i�gal ve sebep oldu�u bir milyona yak�n yerlerinden edilen Azerilerin durumudur. Her ne kadar, Azeri ve Ermeni Devlet ba�kanlar�, 8 Ekim tarihinde Moldova’n�n ba�kenti Ki�inev’deki son bulu�malar�nda aralar�ndaki sorunlar�n ��z�m�ne y�nelik herhangi bir olumlu ad�m atmam�� olsalar da, bu noktada Azerbaycan ��z�m� destekleyece�inin i�aretlerini vermi�tir.2
T�rkiye’nin �ncelikle
d�� politikas�nda hedefledi�i “kom�ularla s�f�r sorun” prensibine
sa�lad��� katk� yan�nda, protokol�n T�rkiye’nin uluslararas� anla�malara at�f
yapan metni, 1921 Kars ve Moskova anla�malar�n�n her iki �lke taraf�ndan da
kabul�n� sa�lamas� bak�m�ndan bir kazan�m olarak g�r�lebilmektedir. Ermeni
diasporas�n�n benimsemedi�i bu protokol, Ermenistan h�k�metinin Bat� ve Rusya
akt�rleri aras�nda nas�l bir denge sa�layaca�� konusunu �n plana ��karmakla,
Ermenistan’da k�sa vadede siyasi �alkant�lara ve baz� de�i�imlere sebep
olabilecektir. �ktisadi ve ticari olarak, Kafkasya’daki b�t�n
denklemlerin d���nda kalan Ermenistan’�n, somut ad�mlar atarak protokole
i�lerlik kazand�racak Parlamentolar onay�n� alma y�n�nde �ok b�y�k ikilemler
i�erisinde kalaca�� beklenmelidir. Protokol�n TBMM taraf�ndan onaylanmas�na
y�nelik ataca�� olumlu ad�mlar, diaspora taraf�ndan beslenen i� akt�rler
taraf�ndan hainlik olarak nitelendirilerek, protokol�n Ermenistan Parlamentosu
taraf�ndan onaylanmas�n� imkans�z hale getirecektir. Bu noktada, AB-ABD ve
Rusya Federasyonu �zerlerine d��en g�rev, protokol�n imza t�reni s�ras�nda
verdikleri resmin samimiyetine uygun �ekilde yerine getirmeleridir. Sorunun
ger�ek ��z�m�, asl�nda foto�raf �ekiminde arka planda g�r�nen, T�rkiye Cumhuriyeti
ve Ermenistan Cumhuriyeti d���ndaki akt�rlerin istek ve kararl�l���na ba�l�d�r.
---------------------------------
[1] Dr �enol KANTARCI , online at < http://www.turksam.org/tr/
[2] Rus bas�n�na konu�an Azeri D��i�leri s�zc�s�
Elhan Poluhov, i�gal edilen Da�l�k Karaba� d���ndaki b�lgelerin kontrol�
kar��l���nda, Ermenistan’la kapal� t�m ula��m yollar�n� a�aca��n� a��klad�.
“�lk a�amada Karaba� d���ndaki yedi b�lgeden be�inin (A�dam, Fuzuli, Zengilan,
Cebrail ve Gubadl�) kontol� Azerbaycan’a ge�meli. La�in ve Kelbecer
b�lgelerinin i�galinin bitece�i tarih de belirlenmeli. Biz de y�llard�r kapal�
olan demiryolu a�� ile otoyollar� kullan�ma a�aca��z” diyen Poluhov, iki halk
aras�ndaki g�ven tesisi i�in de ciddi �al��malar yap�laca��n� vurgulad�. ��gal
b�lgelerine Azeri n�fus geri d�n�nce b�lgedeki g�venli�i garantilemek �zere
uluslararas� mekanizman�n devreye girebilece�ini belirten s�zc�, Karaba�
Ermenileri ile
Ar�iv