Birbirimizle ve toplumla ilişkilerimiz çok yönlü muamma! Bu konularda bilgiye ulaştıkça, kendimi muammanın sırlarını çözmüş gibi hissediyorum.
Bilgileri, Anadolu Üniversitesi’nin “Etkili İletişim Teknikleri” kitabından alıp özetleyerek sunuyorum.
İLETİŞİMDE KALİTE bölümünde üç benlikten bahsediliyor. Çocuk, ana-baba ve yetişkin benlikleri. Çocuk benliği, benmerkezci algıyla çok yakın olduğu için ikisini birleştirdim.
Yetişkin hatta ana-baba olduğumuz halde, bazen çocuk benliğimiz ağır gelebilmekte hatta bazı kimselerde çocuk benliği, hayatının büyük bölümünde etkin olabilmektedir. Aşağıdaki bilgiler, bize öncelikle kendimizi, sonra da çevremizdeki diğer kişileri daha iyi tanıma ve anlama imkânı sağlayacaktır.
ANA-BABA BENLİĞİ
Ana-baba tavrı takınarak, insanlara öğütler veren, onları istekleri doğrultusunda yönlendirmeye çalışan benlik hâli… Bu benlik durumu, insanlara nasıl davranmaları gerektiği konusunda öğütler, emirler verir. Ana-baba benliği hem koruyucu hem de yargılayıcı olarak kendini gösterir.
Bu benlik durumunu öne çıkaran kişiler için başkalarının görüş ve bakışları çok önemlidir. Onlar için kendi düşünceleri değil, yaşadıkları toplumun değerleri, “el-âlem ne der?” kaygısı önemlidir.
Ana-baba benliği baskın olan kişi, karşısındakini dinlemeye ve anlamaya değil, onu değiştirmeye çalışır. Bunlar iletişim kurarken genellikle;
Yargılar,
Denetler,
Ders verir,
Akıl öğretir,
Korur ve kollar,
Sahip çıkar,
Problem çözer,
Kısıtlar,
Önyargı ve kalıpları vardır.
BİR GÖZLEMİM: Ana-baba benliği baskın olan kişiler, 70-80 yaşlarına gelmişlerse, kendilerini cümle âlemin anası, atası ve bilgesi zannedebilirler.
ÇOCUK BENLİĞİ (BENMERKEZCİ)
Çocuk, kendisini bütün evrenin merkezinde sanır. Dünyayı kendi etrafında dönüyormuş gibi algılar. Her şey, herkes kendisi için, kendisine hizmet için vardır. Bütün çevresini kendine göre yönlendirmeye çalışır.
Çocuk benliği baskın olan, benmerkezci kişi, başkalarının ne düşündüğünü ne hissettiğini hiç önemsemez. O hep, ben, ben, ben der, hep bana göre, hep benim için der! Sabırsızdır ve dinlemek için gereken çabayı göstermekte zorlanır. Bu benliğe sahip kişi iletişim kurarken genellikle;
Kontrolsüzdür,
Sorumsuz davranır,
Yaratıcıdır,
Hazza yöneliktir,
İçinden geldiği gibi davranır,
Benmerkezlidir.
YETİŞKİN BENLİĞİ
Bu benlik, insanın akılcı ve mantıklı tarafıdır. Olay ve olgulara gerçekçi değerlendirmeler yaparak bakar. Kendisine öğretilenleri sorgulamaksızın olduğu gibi kabul etmez. Üzerinde düşünerek doğruluğuna veya yanlışlığına karar veren bir benliktir. Başkasının hatırı için karar vermez. Doğrusu neyse onu yapar. Uzlaştırıcı, sorun çözücüdür.
İletişimin ve ilişkilerin kalitesi açısından, yetişkin benliği biraz daha ön plana çıkmaktadır. Yetişkin benliği karşısındakini anlamak için EMEK verir. Bu kişiler iletişim kurarken genellikle;
Akılcıdır,
Paylaşır,
Anlar,
Geliştirir,
“Beraber düşünelim” der.
Çözüm bulmaya yöneltir.
x x x
Görüldüğü gibi, ana-baba olmak, “yetişkin benliği” kazanmaya yetmiyor. Ana-baba olsak da olmasak da “yetişkin” bir benlik sahibi olmak önemli!
Öte yandan, yetişkin benliği, ideal bir benlik gibi gözüküyorsa da sürekli yetişkin benlikle davranmak, iletişim kurmak, kendimiz ve karşımızdaki kişiler için çok sıkıcı olabilir.
Eğlenceli olabilecek yerde, belki şakayla karışık ana-baba veya çocuk tavrı takınmak gerekebilir.
Bence, bu bilgilerin en önemli işlevi, çevremizdeki kişilerin hangi benliğinin ağır bastığını fark etmek ve ona uygun davranışlarda bulunmamıza ışık tutmasıdır.
x x x
ÖNERİ
DOSTLAR BENİ HATIRLASIN, Şiir, Aşık VEYSEL, Salihli-Kurşunlu Şelalesi manzaralarıyla - YouTube